De afgelopen tien jaar hebben jonge vrouwen het voortouw genomen in het gebruik van online platforms om kritiek te uiten, traditionele machtsstructuren te ontwrichten en campagnes te organiseren voor sociale en politieke verandering. #MeToo is daar een voorbeeld van. Tegelijk zien we een snelle groei van vrouwenhaat, patriarchaal autoritair toezicht en digitaal gender-gerelateerd geweld.
Tijdens de Commission on the Status of Women in New York bespraken feministische vredesactivisten uit Soedan, Palestina, Libanon en Irak de mogelijkheden om online campagne te voeren. Ook was er aandacht voor genderspecifieke dreiging waarmee vrouwelijke vredesactivisten online worden aangepakt en onderdrukt.
Het tegengaan van het patriarchaat
Karen Burbach, hoofd van de Taskforce Vrouwenrechten en Gendergelijkheid (WRGE) van het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken, benadrukte in haar openingswoorden dat de digitale wereld kansen biedt, maar ook risicoâs met zich meebrengt voor feministische vredesopbouwers. Ze beschreef hoe de opkomst van cybergeweld, elektronisch toezicht en cyberpesten het activisme beperkt, dat vrouwen en LHBTIQ+-personen doelwit zijn vanwege hun geslacht of geaardheid. De anti-cybercriminaliteitswet in de MENA-regio criminaliseert mensen verder. Karen Burbach benoemde ook de Resolution on violence against women, die in 2022 tijdens de Eerste Commissie van de Algemene Vergadering van de VN is aangenomen. Deze resolutie bevat bepalingen bevat over het bestrijden van het patriarchaat door genderstereotypen tegen te gaan en schadelijke gendernormen die tot genderongelijkheid leiden, aan te pakken.
Dubbele online onderdrukking: patriarchale apartheid
Gespreksleider Hala al-Karib, directeur van het Strategic Initiative for Horn of Africa Women (SIHA), bracht de paneldiscussie vervolgens op de impact van de digitalisering voor de feministische beweging in gesloten en sterk genderongelijke conservatieve samenlevingen met vrouwenrechtenonderdrukking en gewelddadige conflicten. Randa Siniora, directeur van het Womenâs Centre for Legal Aid and Counselling (WCLAC), benadrukte dat Palestijnse vrouwen lijden onder de intersectie van koloniale apartheid en patriarchale onderdrukking. Het gaat daarbij met name om de controle die de Israëlische bezetting uitoefent, niet om de toegang tot de digitale wereld. Palestijnse mensenrechtenverdedigers worden bestempeld als âterroristenâ en de onlangs aangenomen Cybercrime-wet criminaliseert activisme. Palestijnse vrouwen zijn dagelijks het slachtoffer van online geweld. Ze worden bovendien gehinderd door een gebrek aan kennis over het veilig gebruik van de online omgeving, wat leidt tot gender-gerelateerd geweld, met vrouwenmoord als uiterste consequentie. Conservatieven voeren lastercampagnes en framen feministische activisten als âCedawiaatâ (âCEDAW-volgersâ).
‘Het is cruciaal dat de online omgeving op een slimme en digitaal veilige manier wordt heroverd, zodat feministische activisten aandacht kunnen blijven vragen voor de gezinswet en bescherming tegen gendergerelateerd geweld. Zonder onze actie zal er geen verandering plaatsvinden.’
â Randa Siniora (WCLAC)
Effectief campagne voeren
In Soedan gaf Hiba Abubaker, programmamedewerker bij SIHA, een krachtig voorbeeld van online organiseren gegeven. Zij leidde de campagne Join the Committee. Feministische activistes startten deze campagne nadat ze te maken kregen met genderdiscriminatie binnen de verzetscomités van de Soedanese revolutie. Soedanese vrouwenactivisten gebruiken sociale media om campagne te voeren, maar worden tegelijkertijd geconfronteerd met vijandige reacties en ander geweld dat verband houdt met maatschappelijke stigma’s die volgen uit patriarchale gendernormen. Technologie creëert enerzijds anonimiteit voor plegers van gender gerelateerd, online geweld, maar biedt ook mogelijkheden om bedreigers aam te pakken en ze uit de online omgeving te verdrijven. Maar er is geen wettelijk kader is om levensgevaarlijke criminele activiteiten aan te pakken.
âInternationale partners moeten samenwerken om ervoor te zorgen dat veilige online omgevingen ontstaan door wettelijke kaders, programmaâs voor vredesopbouw, training in digitale vaardigheden en effectief beleid. Vrouwelijk activisten moeten worden voorbereid op een digitaal veilige toegang tot en gebruik van online mogelijkheden.â
â Hiba Abubaker (SIHA)
Anthony Keedi is Senior Masculinities Advisor bij ABAAD en beschrijft de digitale omgeving als een nieuwe plaats voor activisme maar ook voor de reacties op dit activisme. Dat is politiek omdat de digitale omgeving een âpower-withâ-dynamiek mogelijk maakt. Een politieke reactie waarin de stem van vrouwen wordt gecontroleerd, is het gevolg. De #MeToo-campagne heeft aangetoond dat de Vierde Golf van het feminisme enorm potentieel heeft. Helaas wordt in de patriarchale samenlevingen de stem van vrouwen online gesmoord zoals dat ook in de fysieke ruimte gebeurt. En mogelijk nog erger. Mannen zijn bevoorrecht en hebben meer online toegang, maar de juridische mogelijkheden om onrecht aan te pakken zijn kleiner. Vrouwonvriendelijke opmerkingen zijn online wijdverspreid. D bedrijven en overheden zijn nodig om mannen verantwoordelijk te houden wanneer de online omgeving worden misbruikt. Tegelijkertijd moeten we onszelf uitdagen om mannen te betrekken bij onze feministische online campagnes.
‘Onderdrukking kan voor mannen als normaal gedrag voelen, vanwege dominante masculiniteit. De backlash in de vooruitgang van vrouwen, is als een indicatie van de verstoring van de huidige genderongelijkheid.’
â Anthony Keedi (ABAAD)
Een Iraakse activiste sloot online aan bij het panel. Ze zei dat de digitale omgeving vrouwenactivisten in staat heeft gesteld zich te mobiliseren, wettelijke veranderingen te eisen en deel te nemen aan het politieke leven. De digitale omgeving heeft het bewustzijn vergroot. Het heeft Iraakse vrouwenactivisten in staat gesteld in het hele land campagne te voeren, zelfs in de meest patriarchale en genderongelijke gebieden. Ze beschreef de opkomst van digitale legers, waarbij digitale aanvallen de dood tot gevolg hebben gehad. Deze aanvallen leggen activisten het zwijgen op. Tijdens recente campagnes tegen huiselijk geweld werden vrouwelijke activisten zwaar aangepakt. Nieuwe repressieve richtlijnen van het ministerie van Binnenlandse Zaken hebben de vrijheden beperkt. Het ontbreekt activisten aan kennis en tools om hun accounts digitaal te beveiligen. Online activisme leidt er zelfs toe ertoe dat activisten hun familie en zelfs de provincie moeten ontvluchtten.
Er is een gebrek aan internationale aandacht voor online repressie en geweld in Irak. Veel vrouwelijke kandidaten kregen tijdens de verkiezingen van 2022 te maken met ernstige tegenstand. Vrouwelijke kandidaten werden onderworpen aan smaad. Ze moesten fake-video’s in het buitenland laten analyseren om hun onschuld te bewijzen. In Irak zijn er namelijk geen gespecialiseerde rechtbanken met voldoende ervaring om deze zaken te onthullen. Bovendien heeft het geen prioriteit voor de rechtbanken.
âVrouwenrechtenactivisten hebben zich in de revoluties van 2011 en 2019 georganiseerd. Ik vraag internationale actoren, waaronder de VN, om druk uit te oefenen op de Iraakse autoriteiten om de nodige wettelijke kaders aan te nemen om vrouwelijke activisten in online omgevingen en politieke arenaâs te beschermen.â
â Iraakse activiste
Tijdens de afsluiting van het evenement wees Ghida Anani, directeur van ABAAD, op de digitale tweedeling, die ruimte biedt voor online eigenrichting en groeiend onecht. Digitale platforms brengen een enorme verantwoordelijkheid met zich mee, aangezien de bedreigingen en tegenacties dodelijk kunnen zijn. Ook zien we dat bestaande stereotype gendernormen telkens worden bevestigd. En als het kwaad is geschied, kan het niet ongedaan gemaakt worden. Hoewel er meer toegang tot informatie is voor vrouwen, is de online ook een gevaarlijke omgeving en we zien het aantal vrouwen met geestelijke gezondheidsproblemen toenemen.
Het panel werd georganiseerd door PAX, ABAAD, SIHA, WILPF en UPP, in samenwerking met de Nederlandse regering en bijeengeroepen in het kader van het centrale thema van CSW67.