Toegenomen zorgen over mogelijke Amerikaanse terugtrekking uit Europa en de Russische agressie tegen Oekraïne leiden tot omarming van het Franse voorstel om de bijna driehonderd kernwapens van dat land te Europeaniseren.
Ideeën die rondgaan, zijn dat andere EU-landen meebetalen aan de Franse wapens en deze ook elders op het continent gestationeerd kunnen worden, nuclear sharing geheten. Dat zou eventueel in Nederland kunnen, waar nu (nog) Amerikaanse kernwapens liggen. Ook wordt gesproken over het ontwikkelen van meer en nieuwe kernwapens, waaronder zogenaamde tactische kernwapens, die kleiner zijn en daarmee gemakkelijker inzetbaar.
Dit is een slecht idee en druist in tegen het internationaal recht. Niet voor niets heeft de wereld midden in de Koude Oorlog in grote eensgezindheid het non-proliferatieverdrag (NPV) afgesloten, dat in 1975 in werking trad. In artikel 6 werd afgesproken dat allen zich zouden inzetten voor nucleaire ontwapening. Het moge duidelijke zijn dat Europese investeringen in (nieuwe) kernwapens hier haaks op staat.
Extra dreiging
Vijftig jaar geleden werd goed begrepen dat de verspreiding van kernwapens de kans op een allesvernietigende nucleaire oorlog ernstig zal vergroten. Dat staat letterlijk in het NPV. Dit gevaar is anno 2025 helaas niet geweken, zoals ook het onlangs opgelaaide conflict tussen kernwapenstaten India en Pakistan nog eens illustreert.
Een Europees kernwapen is ook een gevaarlijk plan omdat het de uiterst kostbare wapenwedloop, die toch al woedt, verder zal voeden en een extra, namelijk nucleaire, dimensie geeft. Waar Europa denkt zich met extra kernwapens te beschermen zullen andere landen dit interpreteren als extra dreiging, waarop gereageerd zal worden als Europa daadwerkelijk concrete stappen zet.
Eventuele plaatsingen van Franse kernwapens elders in Europa staat eveneens haaks op het NPV. In artikel 1 en 2 van het verdrag staat dat kernwapenstaten geen wapens dienen over te dragen aan niet-kernwapenstaten en deze, andersom, overdracht niet dienen te aanvaarden.
Het verbaast dan ook niet dat een ruime meerderheid van de NPV-lidstaten zich al herhaaldelijk heeft uitgesproken tegen nuclear sharing, waarbij het niet uitmaakt of de VS, Frankrijk of Rusland (in Belarus) het doet.
Ongekend humanitair leed
Bovendien, als de EU wapenbeheersingsverdragen opzijschuift en zich (verder) bewapent met kernwapens, wat hebben wij dan in te brengen tegen landen op andere continenten die dit ook willen? Hoe zwaar wegen onze argumenten nog als we bijvoorbeeld Iran of Saoedi-Arabië willen overtuigen om af te blijven zien van het bouwen van een kernwapen als we zelf het NPV ondermijnen? De vraag stellen, is haar beantwoorden.
Wat dan wel? Pax begrijpt en erkent de urgentie van dit moment nu de VS een terugtrekkende beweging maakt en Rusland Oekraïne blijft aanvallen. Maar een antwoord hierop moet en kan conventioneel zijn en binnen de kaders van het internationaal recht blijven. Investeren in (nieuwe) kernwapens is geen passend antwoord.
Het zijn de meest destructieve massavernietigingswapens. Ze maken geen onderscheid tussen burgers en militairen, en ze veroorzaken ongekend humanitair leed mochten ze ooit weer ingezet worden. Kernwapens brengen een allesvernietigende kernoorlog dichterbij, die de hele wereld onleefbaar zal maken.
Bedenk daarbij dat een ‘tactisch kernwapen’ met beperkte impact evengoed een sprookje is als een ‘schone oorlog’. Alle kernwapens zijn desastreus voor burgers.
Ontwapening en diplomatie
We leven in een gevaarlijke tijd, met hoogopgelopen spanningen. Europa kan nu het voortouw nemen om de reactie hierop te kantelen. In plaats van de gevaarlijke (en kostbare) route van een nucleaire wapenwedloop, moet Europa het initiatief nemen om juist wederzijdse nucleaire ontwapening en diplomatie weer nieuw leven in te blazen. Hiermee kan het zich opwerpen als hoeder van het internationaal recht en een alternatief brengen dat de wereld werkelijk collectief veiliger maakt.
Dit zal grote bijval krijgen in vele delen van de wereld die het vertrouwen in de positieve kracht van Europa op het wereldtoneel verloren lijken te hebben. Ter illustratie: bijna de helft van de landen in de VN heeft inmiddels het verdrag inzake het verbod op kernwapens (TPNW) ondertekend of geratificeerd.
Hoogopgelopen nucleaire spanningen hebben in het verleden vaker geleid tot wapenbeheersing, bijvoorbeeld na de Cubacrisis van 1962. Dat moet nu weer. Wie bij wil dragen aan een veiliger Europa en wereld investeert in kernontwapening, niet in proliferatie van massavernietigingswapens.
Rolien Sasse, directeur PAX
