De tijd ligt achter ons dat ‘Europa’ vooral een pispaaltje was voor alle ongemakken van ons bestaan. Neem de VVD en het CDA, ze slaan een in vergelijking met de afgelopen jaren positiever toon aan over de EU. Die mag best wat zelfbewuster zijn. Er zijn problemen met veiligheid en migratie, daar moet krachtig beleid voor komen. Het woord ‘machtspolitiek’ valt deze dagen veelvuldig en dat wordt dan geplaatst tegenover ‘Europa als vredesproject’. Wat PAX betreft is het tijd voor meer Europese samenwerking en jawel machtspolitiek, maar wel gebaseerd op waarden.
Vredesproject Europa
Voor veel politici was de Europese Unie al te lang vooral het vehikel van economische ontwikkeling. Neem premier Rutte. Die vond dat we het associatieakkoord van de EU met Oekraïne moesten steunen omdat het goed was voor de economie. Toch draaide het referendum over het akkoord uit op een duidelijk ‘nee’. Welhaast bedremmeld stelde hij na afloop dat de uitkomst ook slecht was voor de democratie en de mensenrechten en de verbreiding van de Europese waarden. Hadden de premier en andere politici daar niet eerder op moeten wijzen? Europa is immers ook een vredesproject.
Migratiedeals overbodig
Wat nu als je twee schijnbaar tegengestelden, machtspolitiek en ‘Europa als vredesproject’, combineert: een waardengedreven machtspolitiek. Daarvoor is een aantal zaken nodig. Binnen Europa moet men elkaar aanspreken op normen van democratie en rechtsstaat en meer aandacht besteden aan de belangen en behoeften van de groepen Europeanen die vooral de lasten van de globalisering ervaren. In relatie tot de rest van de wereld moeten we bij veiligheid niet alleen denken aan onze eigen veiligheid, maar ook aan die van burgers die huis en haard verlaten als gevolg van oorlog en levensbedreigende armoede. Als Europa daar de democratie en mensenrechten en daarmee ook eerlijke economische ontwikkeling kan bevorderen, blijven de mensen liever thuis in plaats van dat ze vluchten en zijn migratiedeals met bedenkelijke regimes niet nodig. Neem Soedan als voorbeeld. Dat land krijgt geld van de EU om mensen die op weg zijn naar Europa tegen te houden. We zijn nu blij dat dictator Omar al-Bashir van het toneel is verdwenen. Maar de politiek vermijdt de vraag of dat niet eerder zou zijn gebeurd zonder de voor hem economisch en politieke lucratieve deal met de EU.
Machtig blok
En daar komen de waarden weer om de hoek kijken. Zonder ethisch fundament zal de EU haar voorbeeldfunctie in de wereld (verder) zien afbrokkelen en dan komt al snel ook de interne solidariteit en sociale cohesie onder druk te staan. De EU is een machtig blok en hoeft niet vies te zijn van machtspolitiek, maar laat dat dan wel een waardengedreven politiek zijn. Dan geeft het gezag van deze waarden duidelijk richting aan de inzet van Europese macht. Dan nemen we geen afstand van Europa als vredesproject, maar geven we er juist een nieuwe betekenis en invulling aan.
