Hoewel we al meer dan 20 jaar werken in Syrië, was reizen naar de door het regime gecontroleerde gebieden sinds 2011 onmogelijk, vanwege de aard van ons werk. Dit houdt onder andere in dat we mensenrechtenschendingen en misdaden van het regime, bondgenoten en andere gewapende groepen documenteren en aan de kaak stellen. Een bezoek aan de hoofdstad van Syrië op dit cruciale historische moment, nu er een delicate politieke transitie aan de gang is, was belangrijk om de angsten, zorgen en hoop van PAX-partners en Syrische activisten beter te begrijpen.
Hernieuwd contact met Syrische activisten
Syrische activisten die we ontmoetten, zowel voormalige als huidige partners, toonden uiteenlopende emoties. Er was vreugde en opluchting over het einde van de dictatuur van Assad, maar velen hadden zorgen en angsten.
Ten eerste zijn ze bezorgd over de nieuwe regering, die nog geen concrete stappen heeft gezet in de richting van inclusieve vertegenwoordiging tijdens deze overgangsfase. Er is nog steeds geen duidelijk plan om gerechtigheid en aansprakelijkheid aan te pakken of om het lot van vermiste personen te bepalen.
Ten tweede maken ze zich zorgen over de oplopende spanningen tussen gemeenschappen, waarvan velen zeer verschillende ervaringen hebben opgedaan tijdens het afgelopen jaren van conflict. Sommigen vrezen represailles. Vanwege de economische crisis waarschuwen verschillende activisten ook voor onrust, wetteloosheid en mensenrechtenschendingen als dringende grieven onaangeroerd blijven.
Maatschappelijk middenveld
Activisten hebben zich snel aangepast aan de nieuwe vrijheid op straat in Damascus. Ze hebben de kans aangegrepen om het bewustzijn over mensenrechten en democratische principes binnen hun gemeenschappen te vergroten, door dialoog en begrip te bevorderen – activiteiten die onder het bewind van Assad onmogelijk waren. Mensen in cafés zijn niet langer bang om in het openbaar over politiek te discussiëren en bruisen nu van energie. Vaak vinden er evenementen plaats waar activisten en intellectuelen samenkomen. Er worden openbare dialoogsessies gehouden in cafés, waarbij jonge vrouwen en mannen debatteren over het belang van een maatschappelijk middenveld. Een bezoek aan een jeugdgemeenschapscentrum in het Palestijnse kamp Sayyida Zaynab was diep ontroerend omdat elke jongere een persoonlijke verhaal van pijn en verlies kon delen maar ook vastbesloten was om zijn opleiding voort te zetten en een bijdrage te leveren aan de wederopbouw.
Getuige van de verwoestingen in de buitenwijken van Damascus
Via het Siege Watch-project documenteerden we tussen 2016 en 2018 de manier waarop verschillende partijen (en in het bijzonder het Assad-regime en bondgenoten) buurten, steden en dorpen waar ze de controle hadden verloren, belegerden om de inwoners te straffen. Hoewel belegeringen in eerste instantie bedoeld waren om de opstand in te dammen en van middelen te ontdoen, werd vervolgens grof geweld gebruikt, waaronder willekeurige bombardementen, aanvallen op burgerdoelen en brandstichtende en chemische wapens om gemeenschappen die weigerden zich over te geven, te verdrijven. Al-Ghouta, de voorsteden van Damascus, is helaas beroemd geworden vanwege de langdurige belegeringen van veel van zijn wijken.
Vergezeld door voormalige bewoners van het Yarmouk-kamp waren we getuige van de verwoestingen in het Palestijnse kamp en de wijken Hajar Al Aswad, Jobbar en Douma. De stilte tijdens een wandeling tussen de puinhopen herinnert ons eraan dat veel voormalige bewoners niet kunnen terugkeren vanwege de zware verwoesting en het gebrek aan middelen om hun huizen weer op te bouwen. We moeten de Syriërs te steunen bij de opbouw van het rechtvaardige en vrije Syrië uit hun dromen. Het huidige gebrek aan mogelijkheden om het maatschappelijk middenveld snel en efficiënt te ondersteunen bemoeilijkt een positieve verandering.
De steun van de internationale gemeenschap aan het Syrische maatschappelijk middenveld moet nu op gang komen om ervoor te zorgen dat gerechtigheid en verantwoording worden aangepakt, het vertrouwen tussen de diverse gemeenschappen wordt hersteld en Syriërs naar hun huizen kunnen terugkeren.
Benoite Martin, Country Lead Syrië
