De beslissing van de Colombiaanse Speciale Jurisdictie voor Vrede (JEP) onderstreept de cruciale rol van maatschappelijke organisaties zoals PAX in het documenteren van deze misdaden als onderdeel van het waarheidsvindingproces na het vredesakkoord, en vestigt aandacht op het onrecht dat deze gemeenschappen is aangedaan.
Oorlogsmisdaden door voormalige FARC-leden
De JEP heeft 12 voormalige FARC-guerrillaleden aangeklaagd voor oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid in verband met meer dan 5.000 gewelddadige daden tegen inheemse en afro-Colombiaanse gemeenschappen in Cauca en Valle del Cauca tussen 1965 en 2013. Deze misdaden vonden plaats tijdens guerrillaraids, gericht op politie- en militaire installaties, maar ook op burgers. Na 2000 verscherpten deze aanvallen, waarbij de FARC specifiek inheemse gemeenschappen doelwit maakte die zich verzetten tegen de aanwezigheid van gewapende groepen in hun territoria. Door hun autonomie te verdedigen, werden deze gemeenschappen directe doelwitten van het conflict. Naast guerrillaraids vonden er ook misdaden plaats, zoals moorden, gedwongen verdwijningen en aanvallen op inheemse leiders.
De rol van PAX bij het documenteren van oorlogsmisdaden
We werken sinds 2000 nauw samen met inheemse en Afro-Colombiaanse gemeenschappen in Cauca om hun inspanningen voor vrede te ondersteunen en verantwoordingsplicht voor de geleden onrechtvaardigheden te waarborgen. Na het vredesakkoord van 2016 intensifieerden we onze focus op het documenteren van deze schendingen, door getuigenissen en bewijs te verzamelen om de stemmen van slachtoffers centraal te houden in het gerechtelijke proces. De aanklacht van de JEP bekrachtigt de jarenlange inzet van lokale gemeenschappen en maatschappelijke organisaties, waaronder PAX, die tussen 2019 en 2022 cruciale documentatie uitvoerde. Dit werk ondersteunde het onderzoek en leidde tot de formele aanklachten.
Impact op inheemse gemeenschappen
De aanklachten omvatten verschillende gruwelijke misdaden, zoals de moord op spirituele leiders, gedwongen verdwijningen, kinderwerving en het opsluiten van gemeenschappen. Deze tactieken destabiliseerden de regio, trokken inheemse gemeenschappen gewild het conflict in en vergemakkelijkten de controle van de FARC. Spirituele leiders, die centraal staan in het culturele voortbestaan van deze gemeenschappen, werden aangevallen, wat de bestuursstructuren verzwakte. Gedwongen verplaatsing, gericht op het verbreken van de band met voorouderlijke gronden, is essentieel voor de identiteit van inheemse volken. Het gebruik van landmijnen en explosieven liet blijvende fysieke en psychologische littekens, met overlevenden die nog steeds in angst en trauma leven.
Betekenis voor transitionele justitie
Deze aanklacht markeert een belangrijke mijlpaal in Colombia’s overgangsjustitieproces, door verantwoordingsplicht en herstelbetalingen voor inheemse en Afro-Colombiaanse gemeenschappen te versterken. Door deze misdaden te categoriseren als oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid, versterkt de JEP de juridische basis voor gerechtigheid, en zet een precedent voor toekomstige zaken. De beslissing bouwt verder vertrouwen in transitionele justitie-instellingen en de rechtsstaat, en zorgt ervoor dat slachtoffers kunnen deelnemen aan het juridische proces.
De zaak benadrukt de onvermoeibare inspanningen van maatschappelijke organisaties, inheemse leiders en gemeenschapsleden die gezamenlijk hebben gewerkt aan het documenteren van oorlogsmisdaden en ervoor gezorgd dat de stemmen van slachtoffers worden gehoord. De JEP zal blijven onderzoeken welke andere actoren betrokken waren bij deze misdaden en aanbevelingen voor herstelbetalingen uitbrengen die aansluiten bij de behoeften van inheemse gemeenschappen, met respect voor hun tradities en bestuurspraktijken.
Voortdurende betrokkenheid van PAX
Wereldwijd is PAX toegewijd aan het versterken van de deelname van slachtoffers aan overgangsjustitieprocessen, met bijzondere aandacht voor gemarginaliseerde groepen zoals inheemse gemeenschappen, vrouwen, etnische minderheden en jongeren. Ons werk in Colombia, in het bijzonder met inheemse gemeenschappen in Cauca, weerspiegelt deze inzet om ervoor te zorgen dat deze processen inclusief zijn en afgestemd op de specifieke behoeften van getroffen groepen.
