Met de val van het Assad-regime en de vorming van een regering door Hayat Tahrir al-Sham (HTS), krijgen Syrische activisten en maatschappelijke groeperingen een unieke kans om hun plaats op te eisen. Ze krijgen de kans zich te positioneren als een krachtige en stabiele kracht die een vrije, inclusieve en rechtvaardige toekomst voor Syrië kan waarborgen.
Direct nadat HTS de macht had overgenomen, gingen Syrische burgers in Damascus de straat op. Ze vierden niet alleen het vertrek van Assad en de vrijheid waarop zolang gewacht was, maar ze grepen ook de kans om zich uit te spreken over de toekomst. Activisten keerden terug uit de diaspora, zochten hun plek in de samenleving en begonnen te werken aan een nieuw hoofdstuk voor Syrië. Zoals een activist het verwoordde: ‘Onze droom is niet om de ene dictator door een andere te vervangen. Ik ben ongelooflijk blij dat Assad weg is. Maar dit is niet het einde. We willen niet alleen dat de portretten in de straten veranderen. We willen echte verandering.’ Overal in de stad zoemt het in activistische cafés, worden bijeenkomsten gehouden en politieke campagnes gelanceerd. Activisten eisen vrijheid en gerechtigheid.
De revolutie van 2011 in Syrië zorgde voor een golf van burgerinitiatieven. Activisten in heel Syrië trainden zichzelf in geweldloos verzet om een einde te maken aan het Assad-regime en nieuwe bestuursstructuren op te zetten. Assad zag dit begrijpelijkerwijs als een existentiële bedreiging en reageerde met extreme gewelddadigheid en repressie.
Ondanks de keiharde onderdrukking door het regime verdween het burgerverzet nooit helemaal. Activisten bleven activisten zich lokaal organiseren. Hun inspanningen waren niet alleen gericht tegen het regime, maar ook tegen gewapende groepen (waaronder ISIS) die de macht hadden in verschillende regio’s van Syrië. Het maatschappelijk middenveld stapte in het gat dat de autoriteiten, het regime en gewapende groepen niet konden of wilden invullen. En, nog belangrijker, ze hielden de visie van een inclusieve en vrije Syrische samenleving levend.
In Idlib hebben activisten oorlog en onderdrukking door het regime, gewapende (islamitische) groepen en uiteindelijk HTS meegemaakt. Maar ze waren niet klein te krijgen. HTS gaf deels toe aan de activisten, niet omdat ze de idealen ondersteunden, maar omdat ze het zich niet konden veroorloven de maatschappij die was opgebouwd volledig te negeren of te onderdrukken.
Met de ineenstorten van het Assad-regime bevindt Syrië zich in een geheel nieuwe situatie. Syrië zit in een overgangsfase: een nieuwe regering wordt gevormd, probeert zichzelf te organiseren en structuren en systemen op te zetten om een verdeeld land te besturen. Deze fase biedt een kans om maatschappelijk voort te bouwen op de fundamenten die sinds 2011 zijn gelegd.
Syrië heeft een politieke en inclusieve transitie nodig waarbij Syrische burgers en het maatschappelijk middenveld hun rol pakken om Syrië te beschermen tegen de komst van nieuwe dictaturen. Hun veerkracht is een veelbelovend teken. Internationale steun moet daarom gericht zijn op het faciliteren en versterken van het maatschappelijk middenveld voor de ontwikkeling van een vrij, inclusief en rechtvaardig Syrië.
