Deze week publiceerde de Commissie Toezicht Inlichtingen en Veiligheidsdiensten (CTIVD) een onderzoek naar de manier waarop de MIVD bijdraagt aan ‘targeting’ (doelwitbepaling) door het delen van informatie met buitenlandse inlichtingendiensten. Vooral is gekeken naar doelwitbepaling die gebruikt wordt voor aanvallen met bewapende drones.
De CTIVD bevestigt waarvoor PAX en internationale burgerrechtenorganisaties die slachtoffers van drone aanvallen bijstaan, gewaarschuwd hebben: metadata verzameld door de MIVD en gedeeld met buitenlandse inlichtingen-en veiligheidsdiensten worden gebruikt bij het plegen van buitenrechtelijk geweld door staten in landen waar deze niet mee in oorlog zijn. Ook ontbreekt een duidelijke risicoafweging om misbruik van gedeelde data te voorkomen.
De constatering van de CTIVD bevestigt de internationale kritiek op de onrechtmatige inzet van drones in gebieden zoals als Pakistan, Jemen en Somalië. Het verzamelen van data speelt een belangrijke rol bij het uitvoeren van buitenrechtelijke executies door drones, zoals de onthullingen van de Amerikaanse klokkenluider Edward Snowden duidelijk maakten. Door de MIVD onderschepte data in het Friese Burum zouden volgens een Somalische man hebben geleid tot een Amerikaanse droneaanval waarbij zijn kinderen zijn omgekomen.
Verkeerd gebruik voorkomen
Juist omdat de MIVD, en de CTIVD niet kunnen uitsluiten dat informatie onrechtmatig gebruikt is, is voorkomen beter dan genezen. PAX steunt de oproep van de CTIVD om duidelijk vast te leggen waarvoor de data wel of niet gebruikt mogen worden, persoonlijke goedkeuring voor het delen van data door de minister van Defensie en de verplichting aan de MIVD om onderzoek te doen als er sprake zou zijn van mogelijk misbruik van data voor targeted killings.
Meer zorgvuldigheid bij dataverzameling
Het onderzoek van de CTIVD is belangrijk voor het beantwoorden van de vraag hoe om te gaan met grootschalige dataverzameling en delen van informatie door inlichtingendiensten. Het is zorgelijk om te lezen dat de MIVD te weinig rekening houdt met de nieuwe ontwikkelingen van dataverzameling en mogelijk misbruik. Uit gelekte documenten van Edward Snowden weten we dat meta-data, zoals telefoon- en computergegevens, SIM-kaarten en IP-nummers van computers, gebruikt kunnen worden voor buitenrechtelijke executies. Het onderzoek van het CTIVD bevestigt dit weer. Meer zorgvuldigheid, en ook aansprakelijkheid is dan ook geboden bij het grootschalig verzamelen en delen van data, ook door Nederland. De CTIVD benadrukt ook dat door het karakter van geheime diensten het bijna onmogelijk is om te controleren hoe de data gebruikt is. Dit is reden te meer om voorzichtiger te zijn met het delen en duidelijke waarborgen te stellen.
Risico’s
Met het wetsvoorstel voor de Wet op Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten krijgen de AIVD en MIVD meer bevoegdheden om grootschalig (meta)data te verzamelen. Deze data kunnen dus ook gedeeld worden met buitenlandse diensten met alle risico’s van dien. De inzichten uit het onderzoek van de CTIVD zullen moeten worden meegenomen in het ontwikkelen van het wetsvoorstel.
Nu de CTIVD heeft bevestigd dat metadata cruciaal zijn in het proces van doelwitbepaling, kan de MIVD zich niet langer verschuilen achter het argument dat zij niet weet waarvoor de aan de VS geleverde data gebruikt kunnen worden. Het risico dat de MIVD onbedoeld bijdraagt aan buitenrechtelijke executies en onschuldige burgerslachtoffers is altijd aanwezig. PAX pleit voor transparantie door en aansprakelijkheid van staten bij deze aanvallen, en erkenning en compensatie voor de burgerslachtoffers die zijn gevallen door buitenrechtelijke executies. De minister van Defensie heeft al aangegeven de aanbevelingen van de commissie over te nemen. PAX benadrukt dat hierin een zo groot mogelijke transparantie vereist is en ziet graag dat de minister toelicht hoe zij de aanbevelingen van de commissie zal implementeren.
Lees meer over het werk van PAX en onze onderzoeken op het gebied van drones.
