Het Irakese leger is deze week begonnen met een groot offensief tegen gewapende groepen in Fallujah, waar sinds december 2013 een gewelddadig conflict gaande is. In de afgelopen maanden zijn ongeveer 300 burgers omgekomen in de strijd tussen het leger en verschillende gewapende milities en terroristische groepen. Vredesorganisatie PAX maakt zich ernstige zorgen.
PAX roept de Nederlandse overheid op om in Europees verband aan te sturen op een structurele oplossing in de vorm van een nationale dialoog en verzoeningsproces, in navolging van een resolutie van het Europees Parlement uit februari 2014. In dit verband zou de Europese Unie er bij de Irakese overheid op aan moeten dringen om uiterst terughoudend te zijn met de inzet van explosieve wapens in dichtbevolkte gebieden. Volgens PAX gaat de levering van wapens door de Verenigde Staten aan een regime dat deze ongericht inzet, met vele burgerdoden tot gevolg, ook in tegen de internationale afspraken die er over wapenhandel zijn gemaakt. Zoals bijvoorbeeld vastgelegd in de Arms Trade Treaty, die ook door de VS is ondertekend. Momenteel is er al een Europees wapenembargo tegen Irak.
Het Irakese leger heeft deze week pamfletten verspreid, die iedereen oproepen de stad te verlaten. Veel burgers bevinden zich nog in het conflictgebied. PAX maakt zich ernstige zorgen over het toenemende geweld en de burgerslachtoffers die daarbij vallen. Signalen dat Sjiitische milities eveneens betrokken zijn, doen de vrees voor verdere escalatie van sektarische spanningen toenemen. De militaire optie biedt geen structurele oplossing voor het conflict in de provincie Anbar, waar de Soennitische bevolking al sinds eind 2012 demonstreert om aandacht te vragen voor de marginalisering en stigmatisering van hun bevolkingsgroep. Vanuit de Irakese overheid zijn vrijwel geen pogingen ondernomen om tot een diplomatieke oplossing te komen.
Zware explosieve wapens
Volgens lokale artsen in Fallujah zijn er bij de verschillende aanvallen ruim 300 burgers gedood en zo’n 1350 gewond geraakt, waaronder ook veel kinderen. Artsen zonder Grenzen schat het aantal vluchtelingen inmiddels op 380.000.
Het leger zet zware explosieve wapens in bij het offensief. Bij luchtaanvallen in dichtbevolkte gebieden zijn ook ziekenhuizen het doelwit geweest. Het gebruik van explosieve wapens heeft geleid tot grootschalige vernietiging van infrastructuur, gebouwen, scholen, moskeeën en drinkwatervoorzieningen. Daarnaast zijn er sterke aanwijzingen dat er ook vatenbommen zijn ingezet. Dit zijn vaten met explosieven die uit vliegtuigen of helikopters worden gegooid, met een verwoestend effect als gevolg. Ook opstandelingen maken veelvuldig gebruik van geïmproviseerde explosieven, zoals autobommen. Zij hebben tevens de waterdam naar Fallujah afgesloten, wat tot een drinkwatertekort in de stad heeft geleid.
Wapenhandel
Het Irakese leger heeft in 2013 en begin dit jaar al voor 10 miljard dollar aan tanks, gevechtshelikopters, gevechtsvliegtuigen, drones, raketten en kleine en lichte vuurwapens van de Amerikanen gekocht, en wil graag nog meer wapens aanschaffen. Leden van het Amerikaanse Congres zetten grote vraagtekens bij het leveren van wapens aan Irak.
Achtergrond escalatie
De situatie in Irak is aan het verslechteren sinds de terugtrekking van de Amerikaanse troepen eind 2011. De Irakese overheid, onder leiding van Sjiietische minister-president al-Maliki, begon vrijwel direct een campagne tegen Soennitische politici onder de ‘de-baathificering’ wetgeving. De Arabische Lente en de burgeroorlog in Syrië dienden als katalysator voor Soennitische ontevredenheid en vormden het begin van massale demonstraties eind 2012. Deze demonstraties waren in eerste instantie geweldloos en civiel van aard, hoewel terroristische groeperingen ze naar hun hand probeerden te zetten. Op 23 April 2013 sloeg de vlam in de pan, drie dagen na de eerste provinciale verkiezingen in Anbar na de terugtrekking van de Amerikaanse troepen. Het Irakese leger viel een protestkamp aan in Hawija in de provincie Kirkuk, waarbij gevechtshelikopters werden ingezet en rond de vijftig doden vielen.
Fallujah was in 2004 eerder doelwit van een massaal Amerikaans offensief tegen Soennitische opstandelingen. Hierbij werd de stad afgesloten en langdurig bestookt met zware explosieve wapens. Ook werden omstreden methodes ingezet, zoals de inzet van witte fosfor in dichtbevolkte gebieden. Bij deze aanvallen kwam meer dan 800 burgers om. De aanvallen op omliggende chemische industrieën en andere giftige oorlogsresten worden door artsen als oorzaak gezien van een golf aan geboorteafwijkingen.
