“De verschrikking van deze aanval heeft een heftige psychologische impact op de zielen van de slachtoffers. De aanval heeft in tientallen families tot doden geleid er zijn honderden gewonden. Sommige families zijn volledig weggevaagd, andere families verloren minstens drie of vier gezinsleden. De afwezigheid van directe medische zorg, het onvermogen van mensen om hun families te helpen, om hen te zien sterven onder het puin, veroorzaakten een enorme schok bij de inwoners. Tel daarbij op het verlies van hun huizen, bezittingen, inkomstenbronnen en het verworden tot vluchteling.” – Subhan Al Jabouri, burgemeester van Hawija.
We lezen de berichten in de krant over de burgerdoden die tijdens oorlogen worden veroorzaakt. In het conflict over Nagorno-Karabakh, in het conflict in Oost-Oekraïne, in Libië, in Syrië, in Jemen en elders. Vaak vallen deze slachtoffers door explosies in bevolkte gebieden. De cijfers liegen er niet om: onderzoek van de Britse NGO Action on Armed Violence (AOAV) toont aan dat wanneer explosieve wapens in bevolkte gebieden worden ingezet 9 van de 10 slachtoffers burger zijn.
Strijd tegen ISIS
Ook Nederland heeft in de laatste jaren in haar strijd tegen ISIS explosieve wapens in steden en dorpen ingezet. Hierbij heeft het altijd getracht om het aantal burgerslachtoffers zo laag mogelijk te houden. Afgelopen maandag lanceerden Airwars en PAX een rapport over het burgerleed in steden in Irak en Syrië dat door de inzet van zulke explosieven door de internationale coalitie werd veroorzaakt.
Uit ons rapport wordt niet alleen duidelijk dat de officiële cijfers over burgerdoden door de coalitie en de cijfers van lokale bewoners en organisaties als Airwars ver uiteen lopen, maar ook dat het leed onder burgers niet geleden is als de aanvallen stoppen.
Het rapport laat zien hoe tijdens de bevrijding van Raqqa 80 procent van alle gebouwen met de grond gelijk werd gemaakt, en hoe het opruimen van het puin volgens schattingen wel tien jaar kan gaan duren. Hoe honderdduizenden mensen ontheemd zijn geraakt in Mosul en Raqqa, en nog steeds in beschadigde onderkomens wonen of niet zijn teruggekeerd. Hoe basisvoorzieningen in Mosul en Raqqa nog altijd niet op orde zijn, omdat elektriciteitscentrales en waterleidingen werden vernietigd. Hoe Mosul de Coronacrisis inging met maar twee functionerende ziekenhuizen op een bewonersaantal van 2 miljoen, omdat de rest van de ziekenhuizen was beschadigd.
1 aanval, 70 doden
Eén van de meest vreselijke aanvallen was een in 2015 door Nederland uitgevoerde luchtaanval op een bommenfabriek van ISIS in Hawija, die 70 mensen het leven kostte en waarbij honderden gewonden vielen. Voor het onderzoek naar de gevolgen van die aanval mailden we met de lokale burgemeester. Van hem komt het citaat waar deze blog mee begint. Zijn woorden laten zien hoe afschuwelijk, hoe gelaagd, en hoe langdurig de verschrikking is voor de mensen in Hawija. Het verliezen van familie onder de meest afschuwelijke omstandigheden was nog maar het begin; er stond de mensen nog zoveel meer te wachten.
Vandaag de dag, vijf jaar na de aanval, ligt de buurt waar de explosie plaatsvond grotendeels in puin. Slechts een paar gebouwen werden herbouwd, slechts een paar winkels en fabrieken werden weer geopend. Mensen zijn nog steeds ontheemd en niet teruggekeerd, want wat is er om naar teug te keren? Basisvoorzieningen zoals water en elektra zijn nog steeds niet op orde. Naar schatting van een lokale organisatie hebben 2000 mensen te kampen met psychosociale klachten. Mensen zijn hun baan en bron van inkomsten kwijt.
Hulp bij wederopbouw welkom, hoop op meer
Op 2 oktober beloofde minister Ank Bijleveld de gemeenschap in Hawija tegemoet te zullen komen door te helpen met de wederopbouw. Dit is een positieve ontwikkeling die broodnodig is, zo blijkt uit ons onderzoek. Nederland moet nog een stap verder gaan en er alles aan doen om dergelijk leed in de toekomst te voorkomen. Daarnaast dient Nederland de gevolgen van haar explosieve wapeninzet beter te onderzoeken en openbaar te maken.
Wanneer explosieve wapens in steden en dorpen worden ingezet veroorzaken ze een schokgolf en fragmentatie van scherven. Het wapen gaat echter ook een interactie aan met de omgeving: gebouwen storten in door de schokgolf, glas en stukken puin worden de lucht in geschoten. In het geval van Hawija wordt 18000 kg aan explosieven tot ontploffing gebracht met alle gevolgen van dien. En dat maakt het gebruik van explosieve wapens in de nabijheid van burgers zo ontzettend gevaarlijk.
Voorkom toekomstige slachtoffers
Onder leiding van Ierland zijn internationale onderhandelingen gaande over een internationale politieke verklaring om burgers in bevolkte gebieden beter te beschermen tegen explosieve wapens. Centraal zou hierbij moeten staan dat landen het gebruik van hiervan vermijden. Maar ook de indirecte gevolgen van lichtere explosieve wapens moeten worden meegenomen in de overweging om deze wel of niet in te zetten. Daarnaast, zo toont ook Hawija aan, moeten landen meer doen om informatie over de inzet en gevolgen van explosieve wapens te verzamelen en te delen. Alleen op die manier kunnen de slachtoffers worden geholpen, en toekomstige slachtoffers worden voorkomen.
Het is onze hoop dat Nederland bereid is de geleerde lessen over de impact van explosieve wapens in bevolkte gebieden mee te nemen naar de internationale onderhandelingen en zich internationaal hard wil maken voor een betere bescherming van burgers tegen explosieve wapens in bevolkte gebieden.
Wil je meer weten over hoe het er nu in Hawija voor staat? Lees dan ook het interview met de burgemeester.
