Afgelopen week heerste er een bijzondere sfeer in Genève. Zelden of nooit vinden daar diplomatieke discussies plaats over toekomstige wapensystemen. Dat was deze week anders. Zowel voor de wetenschappers, vredesactivisten als diplomaten was het duidelijk dat de vaak zeer levendige presentaties en discussies duidelijk in positieve zin afstaken tegen een vaak wat cynisch bekeken platform voor ontwapeningsvraagstukken.
Door Frank Slijper
Van 13 tot 16 mei kwam de Conventie over Conventionele Wapens (CCW) van de Verenigde Naties bijeen in Genève om te luisteren naar en te discussiëren met experts over “vragen met betrekking tot opkomende technologieën op het gebied van dodelijke autonome wapensystemen”, ook wel bekend als ‘killer robots’. Het doel van de CCW is om het gebruik van specifieke typen wapens te beperken of te verbieden waarvan gevonden wordt dat die onnodig of niet te rechtvaardigen lijden aan strijders of zonder onderscheid burgers te treffen. En dat is het geval bij killer robots, vindt PAX.
Verwijzend naar de geschiedenis van Genève als dè plek voor ontwapeningskwesties en onderhandelingen over het oorlogsrecht, zei waarnemend directeur-generaal Michael Møller van de VN in Geneve in zijn openingsspeech: “Deze bijeenkomst van experts is slechts een eerste stap in het aan de orde stellen van dodelijke autonome wapens. Daarbij dring ik aan bij de afgevaardigden om in actie te komen. Maar al te vaak reageert international recht pas op wreedheden en menselijk lijden als het eenmaal is gebeurd. U heeft de mogelijkheid om preventieve maatregelen te nemen en ervoor te zorgen dat de uiteindelijke beslissing om leven te beëindigen nadrukkelijk onder menselijke controle blijft.”
In een eerder dit jaar verschenen rapport benoemde PAX acht belangrijke bezwaren tegen killer robots. Als medeoprichter van de internationale campagne Stop Killer Robots, is PAX deze dagen actief betrokken geweest bij de discussies in Genève. Net als andere leden van de coalitie, zoals Human Rights Watch en het Nobel Women’s Initiative, heeft PAX een verklaring afgelegd tijdens de openingszitting, waarin we onze grote zorgen hebben geuit ten aanzien van deze opkomende technologieën en benadrukt dat een zekere mate van menselijke controle over wapensystemen altijd vereist is.
In haar verklaring, vertelde Miriam Struyk de aanwezige diplomaten en deskundigen dat voor PAX de kwestie “in de eerste plaats een ethische is: de mensheid mag de controle over beslissingen van leven en dood niet uit handen geven aan machines. Wij geloven dat deze wapensystemen in gaan tegen de principes van menselijke waardigheid. [ … ] Kunnen en willen we moraliteit uitbesteden? Of moeten we nemen een pauze nemen en zien welke menselijke controle over wapens nog adequaat is?”
In het afgelopen jaar hebben een groeiend aantal staten, organisaties en academici uit verschillende disciplines hun bezorgdheid geuit over de trend naar volledig autonome wapens. Daarom is deze week in Genève zo’n belangrijke gebeurtenis om duidelijke stappen te maken om de ontwikkeling naar volledige autonomie van wapensystemen te voorkomen. Tot november, wanneer de volgende ronde van de besprekingen plaats vindt, moet nog veel werk gedaan worden om dit proces naar een hoger niveau te tillen.
Hoewel het nog onduidelijk is waar het diplomatieke proces uiteindelijk toe zal leiden, is een ding duidelijk: een zeer proactief maatschappelijk middenveld zal ervoor zorgen dat geen steen onberoerd blijft bij het werken aan een verbod op killer robots.