Het schiet niet zo op met mensenrechten en het bedrijfsleven. Overheden zijn aan zet, zo bleek vorige week tijdens een forum van de Verenigde Naties over de rol van overheden als beschermers van mensenrechten. PAX’er Sara Murawski doet verslag en legt gaandeweg jargontermen uit als ‘smart mix’ en ‘governance gaps’.
De roltrappen werken niet in verband met ‘severe liquidity problems’, lees: niet-betalende VN-leden, en het interieur is sinds de jaren ’70 geen spat veranderd. Toch is het UN Forum on Business and Human Rights een belangrijk moment voor zo’n 2000 mensenrechtenliefhebbers van over de hele wereld. Op het forum worden de laatste trends op het gebied van het bedrijfsleven en mensenrechten in tientallen deelsessies besproken. Egbert Wesselink, Thijs van Brussel en ikzelf zijn in ons PAX-werk gericht op het mensenrechtenbeleid van bedrijven en financiële instellingen.
Monitoring als sluitstuk
Speciale aandacht op het forum gaat dit jaar uit naar de rol van overheden als beschermers van de mensenrechten. Het gevolg is dat het jargon over de tafels vliegt. ‘smart mix’, ‘governance gap’ en ‘ownership’. De meeste forumdeelnemers zijn het eens dat vrijwillige initiatieven en bindende wetgeving, zowel nationaal en internationaal, elkaar versterken. En dat noemen ze de ‘smart mix’. Beide paden kennen echter nog veel uitdagingen: zo is het essentieel dat er kritisch gekeken wordt of richtlijnen en wetten wel hun doel bereiken. Dit laatste is natuurlijk ook van toepassing op de zogeheten IMVO-convenanten (vrijwillige afspraken met bedrijven en financiële instellingen over hun beleid rondom mensenrechten; IMVO staat voor Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen) die de Nederlandse overheid gesloten heeft met een dozijn sectoren. Monitoring die leidt tot concrete verbeteringen is het sluitstuk van effectief IMVO-beleid. We zien daarom uit naar de evaluatie van de convenanten door Buitenlandse Zaken die komende zomer verschijnt.
Wortel én stok
Een belangrijk aspect van de veelbesproken ‘governance gaps’ binnen IMVO-beleid gaat over de zogenaamde waardeketens van bedrijven. Oftewel: hoe kunnen overheden en andere partijen ervoor zorgen dat bedrijven niet alleen alle vakjes op papier aankruisen, maar daadwerkelijk alert zijn op mensenrechtenschendingen in hun vaak enorm lange ketens van toeleveranciers? Ondanks de mooie verhalen van een aantal overheden en bedrijven op het forum, is er op dit gebied nog veel ruimte voor verbetering. Dat geldt zowel voor de samenwerking binnen en tussen overheden, als voor IMVO-initiatieven die niet alleen de wortel, maar ook de stok durven te hanteren.
En dat brengt ons terug naar de zeer simpele maar belangrijke boodschap van het forum: zolang overheden hun verantwoordelijk niet nemen (‘ownership’), of het nu gaat om vrijwillige afspraken of wetgeving, laten we de naleving van mensenrechten over aan de welwillendheid van het bedrijfsleven. Daar zijn mensenrechten veel te belangrijk voor.