De gewelddadige reactie van de Irakese overheid op de vreedzame protesten moet onmiddellijk stoppen. Afgelopen week gingen Irakese burgers, met name jonge mannen, de straat op in de hoofdstad Bagdad, waar zij geweldloos protesteerden tegen de huidige uitzichtloze leefomstandigheden in hun land.
De demonstranten eisen een einde aan corruptie, verbeterde basisvoorzieningen en werkgelegenheid van de overheid. De overheid reageerde met geweld. PAX is van mening dat de Irakese regering onmiddellijk actie moet ondernemen om constructief te reageren op de eisen van de demonstranten en radicaal koers moet veranderen in de manier waarop veiligheidstroepen reageren op de ontevreden burgers.
In de afgelopen week heeft de situatie ter plaatse zich op zorgwekkende manier ontwikkeld. De protesten hebben zich verspreid door federaal Irak (met name in Najaf, Karbala en andere steden in de zuidelijke subdistricten van Irak) en hier hebben Irakese veiligheidstroepen en onbekende gewapende groepen met geweld op gereageerd. Volgens lokale en internationale nieuwszenders is het dodental gestegen tot meer dan 100 (en met meer dan 6000 gewonden), onder wie zowel demonstranten als veiligheidstroepen. Er wordt met scherp geschoten op de protesterende menigte, die ook heet water, traangas en schokgranaten te verwerken krijgen. Het gebruik van geweld door veiligheidstroepen is naar verluid voornamelijk extreem in Sadr City, een van de meest achtergestelde gebieden in Bagdad.
De afgelopen dagen zijn alarmerende video’s op sociale media verspreid waarin te zien is dat demonstranten worden beschoten door onbekende sluipschutters terwijl ze op straat worden geïnterviewd door lokale media. Hoewel de protesten vrijwel jaarlijks plaatsvinden, is de gewelddadige reactie dit jaar “ongehoord” volgens onze bron in Najaf. We hebben in samenwerking met onze partners en ons netwerk in Bagdad, Najaf, Basra en Erbil de situatie in Irak nauwlettend gevolgd. We sluiten ons aan bij onze partners en veroordelen de gewelddadige en extreme maatregelen die veiligheidstroepen tegen de vreedzame demonstraties nemen en roepen de federale overheid op om het geweld te stoppen en de eisen van de demonstranten constructief te benaderen.
Arrestaties en verdwijningen
Onze contacten in Bagdad en Najaf maken melding van willekeurige arrestaties en verdwijningen van voornamelijk journalisten, verslaggevers en activisten die kritische meningen hebben over het beleid van de regering en de reactie op de demonstranten. Andere media die niet aan de overheid zijn verbonden zijn ook het slachtoffer van willekeurige arrestaties geweest en hebben gemeld dat onbekende milities in hun kantoren hebben ingebroken en deze hebben vernield. Tot nu toe is het exacte aantal verdwijningen en arrestaties onbekend, hetgeen veroorzaakt wordt door gebrekkige verslaglegging vanuit regionale media en het afsluiten van internettoegang voor de bevolking. PAX beschouwt de acties tegen journalisten en media als een directe inbreuk op de vrijheid van meningsuiting en informatie en ziet dit als strijdig met de Irakese grondwet (artikel 38) en de internationale verdragen die formeel door de Irakese regering zijn aangenomen (de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en het Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten).
Afsluiting van het internet
Naast het geweld en de arrestaties had de federale overheid tot voor kort ook het internet en toegang tot sociale media afgesloten (met uitzondering van de autonome Koerdistan regio). De bedoeling hiervan is om de coördinatie tussen demonstranten te stoppen en om het land in een verdere staat van onzekerheid te storten. Nauwkeurige en actuele informatie is dus beperkt geworden en dit maakt het voor lokale en internationale organisaties moeilijk om de situatie ter plaatse te volgen. Onze partners in Najaf zeggen bijzonder kwaad te zijn en zich zorgen te maken over de keuze van de regering om het internet af te sluiten. Gevoelens van onveiligheid en frustratie nemen toe, wat waarschijnlijk zal leiden tot meer chaos en geweld.
Mogelijke positieve uitkomst
Hoewel dit de eerste golf protesten is dit jaar, is het niet te verwachten dat de protesten in intensiteit zullen afnemen indien de overheid blijft weigeren om structurele maatregelen te nemen. Zodra het aantal demonstranten aanzwelt, is de verwachting dat de gewelddadige reactie vanuit de overheid ook zal verhevigen. Net als vorig jaar zal dit enkel het aantal slachtoffers doen toenemen. Na vrijdag was al duidelijk dat het aantal demonstraties verminderde, vermoedelijk als gevolg van meer dodelijke slachtoffers en angst onder de bevolking.
Getuigen in Basra hebben gemeld dat de protesten in de stad lang niet zo groot zijn als in 2018. Dit zou erop kunnen wijzen dat de crises in de regio op het moment minder acuut zijn of, waarschijnlijker, dat de mensen te angstig of gedesillusioneerd zijn om weer in zulke grote getalen te komen protesteren. Ons eigen onderzoek in Irak door middel van de Human Security Survey laat zien dat Basrawis ongelooflijk gefrustreerd zijn over de hoge werkloosheid en slechte kwaliteit van belangrijke diensten. Zij denken dat het waarschijnlijk is dat deze omstandigheden zullen zorgen voor extra conflicten en onrust in het gebied. Dit bevestigd opnieuw de noodzaak voor de Irakese overheid om direct tegemoet te komen aan de eisen van de demonstranten. Het geeft ook hoop voor een mogelijke positief resultaat als het geweld stopt en er wordt geluisterd naar de stem van de Irakese burgers.