Op initiatief van Nederland is jarenlang door de Mensenrechtenraad van de VN onderzoek gedaan naar schendingen van het internationaal recht in Jemen. Maar na een intensieve lobby slaagde Saudi-Arabië, dat zelf in grote mate verantwoordelijk is voor oorlogsmisdaden in Jemen, er onlangs in om het onderzoek de nek om te draaien. Dit mag niet zomaar passeren, vindt algemeen directeur Anna Timmerman van PAX.
In Jemen woedt al jaren een verwoestende oorlog. Voor de buitenstaander is het misschien niet meteen duidelijk wie nu met wie vecht. Sinds maart 2015 is een coalitie onder leiding van Saudi-Arabië er in gevecht met Houthi-rebellen. Kort daarvoor namen deze rebellen de macht in grote delen van het land over. Honderdduizenden zijn inmiddels door het oorlogsgeweld om het leven gekomen en miljoenen zijn op de vlucht geslagen.
Grootste humanitaire crisis ter wereld
In Jemen vindt op dit moment de grootste humanitaire crisis ter wereld plaats. Twee derde van de 30 miljoen inwoners zijn afhankelijk van humanitaire hulp. Hongerdood dreigt voor miljoenen, waarschuwt de VN. Ook voor 400.000 kinderen. Dat komt bovenop het bericht dat eind 2018 85.000 kinderen onder de 5 jaar door ondervoeding zijn overleden.
Deze honger is meer dan een bijverschijnsel van de oorlog. Honger wordt door de strijdende partijen nadrukkelijk ingezet voor militaire doeleinden. Het is een oorlogswapen. Dat blijkt onder andere uit een blokkade van havens waardoor voedsel niet aan land gebracht kan worden. Het blijkt ook uit bombardementen op talloze boerderijen, waterinstallaties en vissersboten. De Jemenitische organisatie Mwatana for Human Rights, een partner van PAX, publiceerde hier vorige maand nog een even lijvig rapport over. De titel van het rapport, ‘Starvation makers’, is illustratief voor de door de mens gecreëerde ramp.
Nederland kan bijdragen aan oplossing
Nu de route via de VN-Mensenrechtenraad door Saudi-Arabië is afgesloten, moet gezocht worden naar andere manieren om straffeloosheid in Jemen te bestrijden. Daar kan Nederland aan bijdragen.
De eerste mogelijkheid loopt via de VN-Veiligheidsraad. Een aantal jaar geleden werd daar resolutie 2417 aangenomen, die specifiek handelt over de inzet van honger in conflict. Deze op initiatief van Nederland tot stand gekomen en unaniem aangenomen resolutie veroordeelt uithongering van burgers als methode van oorlogvoering. Het biedt daarnaast de mogelijkheid om sancties in te stellen tegen individuen die honger als wapen gebruiken. Het op deze wijze opvoeren van de druk is precies wat nodig is in Jemen.
Een andere manier om beëindiging van de oorlog te bespoedigen door de druk te verhogen, loopt via de EU. Vorig jaar werd een sanctiemechanisme aangenomen dat mogelijkheden biedt om gerichte maatregelen te nemen tegen verantwoordelijken voor ernstige mensenrechtenschendingen. Het lijdt geen twijfel dat daarvan sprake is in Jemen. Toch worden tot op heden de strijdende partijen in Jemen niet genoemd in Europese discussies over de inzet van dit beleidsinstrument. Dat is onbegrijpelijk én pijnlijk.
Jemenieten in de steek gelaten
Na de geslaagde lobby van Saudi-Arabië om het onderzoek van de Mensenrechtenraad te saboteren, reageerde de Nederlandse ambassadeur bij de VN, Paul Bekkers, stevig. Hij kon niet anders dan concluderen dat het volk van Jemen ‘in de steek is gelaten’. In een brief noemen Mwatana en tientallen andere organisaties de ontwikkelingen in de Mensenrechtenraad een ‘historisch falen’. Het zijn harde, maar ook terechte woorden.
De Mensenrechtenraad biedt niet de enige route om straffeloosheid in Jemen te bestrijden. Er zijn alternatieven. Nederland spant zich op dit punt al jaren in. Dat wordt gezien en zeer gewaardeerd, zeker ook door Jemenieten. Het zou geweldig zijn als Nederland in de internationale gemeenschap het voortouw wil nemen om te zoeken naar nieuwe kansen om bij te dragen aan het beëindigen van groot leed.
—
Dit bericht verscheen ook als opiniestuk op trouw.nl.