Vandaag hebben twee commissies een advies over autonome wapens gepubliceerd. Hiermee vernieuwen zij het advies uit 2015, waar het huidige kabinetsstandpunt op is gebaseerd. Hoewel PAX voorzichtige vooruitgang ziet, vindt zij dat het advies onvoldoende is om autonome wapens adequaat te reguleren. Anna Timmerman, directeur van PAX: ,,Een nieuw verdrag dat betekenisvolle menselijke controle over het gebruik van geweld garandeert, is dringend noodzakelijk. Als deze wapens zonder duidelijke internationale regels worden ontwikkeld en ingezet, zal dit leiden tot meer conflict en instabiliteit in de wereld.”
Noodzaak van een internationaal VN-verdrag
Het advies komt van de Adviesraad voor Internationale Vraagstukken en de Commissie van Advies inzake Volkenrechtelijke Vraagstukken. Het stelt dat het huidige oorlogsrecht “weinig concrete kaders bieden voor de regulering van nieuwe wapensystemen” en dat nieuwe regulering nodig is. Het roept de Nederlandse regering op zich nadrukkelijker in te zetten voor een verbod op volledig autonome wapensystemen. Dat zou moeten gebeuren door middel van een juridisch bindend verdrag bij de VN.
Daarnaast roept het de regering op de mogelijkheid tot regulering van autonome wapens te verkennen. Daan Kayser projectleider autonome wapens bij PAX nuanceert: ,,Hoewel op het eerste gezicht deze richting positief lijkt, is het de vraag of het voorgestelde standpunt voldoende is om de gevaren van autonome wapens adequaat te adresseren. De regulering van autonome wapens, is net zo belangrijk als een verbod op volledig autonome wapens, wanneer het gaat om het beschermen van juridische en ethische normen. Beide aspecten moeten gecombineerd worden in een internationaal verdrag.”
Mensen als doelwit
PAX uit haar zorgen over het feit dat het advies afwijkt van het Internationale Rode Kruis met betrekking tot het niet aanvallen van mensen met autonome wapens. Dit is een fundamenteel ethisch punt. ,,PAX is vóór een verbod op autonome wapens die mensen als doelwit hebben.”, zegt Kayser. Hij onderstreept verder : ,,Het doden van mensen mag niet gereduceerd worden tot een algoritme. Dit druist in tegen de menselijke waardigheid.”
Het Nederlandse regeringsbeleid stamt uit 2015, en stelt dat het bestaande oorlogsrecht afdoende en er geen nieuwe regulering nodig is. Nederland bevindt zich daarmee momenteel echter in een uitzonderingpositie, aangezien de meerderheid van land voor nieuwe regulering van autonome wapens is. Het internationale debat en de technologische ontwikkelingen hebben de afgelopen zes jaar niet stil gestaan. Er wordt reikhalzend uitgekeken naar een nieuwe positie van Nederland. Hier is ook haast bij geboden, omdat volgende week bij de VN in Geneve een belangrijke bijeenkomst plaatsvindt, waar landen bepalen hoe om te gaan met de regulering van autonome wapens.
Roep uit de samenleving
In december 2020 waarschuwden meer dan 170 Nederlandse wetenschappers op het gebied van kunstmatige intelligentie en robotica voor de gevaren van autonome wapens. Zij riepen Nederland op zich in te zetten voor een nieuw internationaal verdrag. In 2019 werd bijna unaniem een motie aangenomen in de Tweede Kamer, die oproept tot bindende internationale regels voor nieuwe wapentechnologieën. Daarnaast verscheen in juni van dit jaar de initiatiefnota van D66 die oproept tot een verdrag dat autonome wapens reguleert en fundamenteel onacceptabele systemen verbiedt.
Ook internationaal is er veel steun voor een verdrag. Zo nam in 2018 en 2021 het Europees parlement resoluties aan die opriepen tot een internationaal verdrag. Recentelijk riep ook het internationaal Rode Kruis staten op om zo snel mogelijk te komen met nieuwe juridische regels. Anna Timmerman sluit af: ,,Wij vragen de regering om haar standpunt rond autonome wapens zo snel mogelijk te herzien. Nederland moet zich actief inzetten voor een internationaal verdrag dat betekenisvolle menselijke controle over het gebruik van geweld garandeert.”
