Afgelopen zaterdag publiceerde het Nederlands Dagblad een opiniestuk van PAX directeur programma’s Miriam Struyk. In dit opinieartikel stelt Miriam de vraag of het dit kabinet lukt om de ongekende ophoging van het defensiebudget hand in hand te laten gaan met even ambitieuze plannen om vrede te bevorderen. Want het is broodnodig.
Voor de 54ste keer begon zaterdag 17 september de PAX Vredesweek. Overal ter wereld staan mensen op 21 september stil bij de Internationale dag van de Vrede. Een dag om te vieren, te protesteren en met elkaar wegen te vinden om te komen tot vrede. Een dag waar we in Europa uiteraard ook aandacht geven aan de oorlog op ons continent die nu ruim een half jaar duurt. Het eerste ongeloof en de ontzetting lijkt wat weggeëbd in het Westen, ook in Nederland. De bestuurscrises over stikstof, inflatie en energieprijzen hebben het nieuws overgenomen. Maar de oorlog in Oekraïne gaat onverminderd door. Net als die in bijvoorbeeld Jemen, Syrië en Soedan. De oplossing voor al die gewapende conflicten is niet alleen maar meer in defensie en wapens investeren. Nederland moet juist óók investeren in de instrumenten van vrede.
Doel en middelen niet verwarren
Nederland besloot weken na de Russische inval om de komende jaren miljarden euro’s extra te investeren in Defensie. Het is begrijpelijk dat de Nederlandse krijgsmacht (gerichte) investeringen (en een efficiëntere organisatie) behoeft. Maar het is ook een te simpele reflex. Laten we, om in militaire termen te spreken, doel en middel niet door elkaar halen. We moeten voorkomen nu elk probleem door een militaire lens te bekijken. Was Rusland Oekraïne niet binnengevallen als Nederland (en andere EU-lidstaten) na de Koude Oorlog geen vredesdividend had opgenomen door de Defensiebudgetten te verlagen? In ieder geval hadden we na de bezetting van de Krim in 2014 onze energiepolitiek radicaal moeten veranderen, Ruslands rol in het Minsk-proces (dat in 2014/2015 een schijnbaar staakt-het-vuren regelde in Oost-Oekraïne) én de Russische misdaden in Syrië daadkrachtiger moeten aanpakken. Te vaak kiezen we voor vermeende stabiliteit in plaats van duurzame vrede.
Geen carte blanche
Het is nuttig dat met de nieuwe Defensienota van Minister Ollongren het debat over de krijgsmacht is aangevangen. Maar waar blijft collega Hoekstra met een nieuwe visie? In het beleid van Hoekstra speelt de krijgsmacht een afschrikwekkende rol tegen autoritaire staten als Rusland. Tegelijk kleurt een zoektocht naar gas de praktijk, die eindigt bij dictaturen met trekjes van het Kremlin. Een Europees antwoord op autoritaire staten moet instrumenten inzetten om burgers in die staten bij zo’n antwoord te betrekken. Ondanks begrip voor extra investeringen in Defensie, is een carte blanche zoals de Tweede Kamer die gaf na de Russische invasie niet de oplossing, tenzij de rol van Defensie is ingekaderd in buitenlandbeleid dat alle instrumenten inzet. Met alleen investeren in Defensie komen we er niet. Zinvol investeren in vrede, ook door Nederland, is essentieel.
Een aantal suggesties:
- Steun met (Europese) diplomatie en sancties de voorwaarden van de Oekraïense regering voor een einde aan het gewapend conflict met Rusland, ook als dat ons economisch pijn doet.
- Investeer in de versterking van democratie. Stel bijvoorbeeld een ambassadeur voor democratisering in en steun de antiautoritaire krachten op de Westelijke Balkan.
- Verdedig het maatschappelijk middenveld waar dat door antidemocratische ontwikkelingen in de knel komt, bijvoorbeeld nu in Palestina, waar Israël kritische ngo’s als Al Haq en Defence for Children Palestine zomaar sluit.
- Strijd tegen straffeloosheid in Oekraïne, maar ook elders, zoals in Jemen, waar Nederland in het verleden koploper was. Word dat nu weer!
- Wapenbeheersing is meer dan ooit van belang: internationale verdragen zijn opgezegd of uitgehold terwijl het essentieel is dat staten met elkaar normen en regels afspreken en contact onderhouden. Ook, of misschien juist, in moeilijke tijden.
- Zet een serieuze stap richting kernontwapening door Amerikaanse kernwapens op Nederlandse bodem terug te sturen en steun het fonds in oprichting voor slachtoffers van (het testen) van kernwapens.
- Er komt (Europese) wetgeving voor internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen: pleit ervoor dat bedrijven die zakendoen in conflictgebieden verplicht zijn een conflictanalyse op te stellen.
Nederland en de EU is het vanwege gevoelde urgentie in korte tijd gelukt om vele miljarden vrij te maken om Defensiebudgetten op te hogen. Maar ook de urgentie voor vrede is sterker dan ooit en dat vergt eveneens investeringen. Soms financieel, maar lang niet altijd: politiek kapitaal en een consequent beleid met gerichte keuzes is even belangrijk. Lukt het dit kabinet om de ongekende ophoging van het Defensiebudget hand in hand te laten gaan met even ambitieuze plannen om vrede te bevorderen? Het is broodnodig.
Miriam Struyk is directeur programma’s bij PAX.