Het is oorlog in Oekraïne, en Rusland is direct betrokken. Vormen Amerikaanse wapenleveranties de oplossing? Vredesorganisatie PAX denkt van niet: de risico’s zijn te groot, de voordelen onduidelijk.
De oorlog in Oekraïne escaleert dramatisch. Vorige week werd een bejaarde dame in Marioepol gedood door een bominslag in haar badkamer. De steden Slavjansk en Artjomovsk zijn veranderd in logistieke centra voor de evacuatie van vluchtelingen en gewonden uit het oorlogsgebied.
Het in september overeengekomen staakt-het-vuren tussen Rusland en de rebellen enerzijds en de regering in Kiev anderzijds is letterlijk aan flarden geschoten. De oorlog heeft al duizenden slachtoffers en meer dan anderhalf miljoen vluchtelingen en ontheemden opgeleverd. Onder hen die niet vluchten of onder vuur zijn komen te liggen, eisen kou en honger hun tol.
Defensieve wapens
PAX zet zich als vredesorganisatie in voor de veiligheid van burgers, van welke kant dan ook. Voor haar werk in Oekraïne: dialoog en het overbruggen van tegenstellingen, is door de oorlog steeds minder ruimte. De escalatie van het geweld is zeer verontrustend, maar het voornemen van de Amerikaanse Senaat om ‘defensieve wapens’ te leveren is dat ook. Ze kunnen een afschuwelijke, maar lokale strijd veranderen in een oorlog op wereldformaat, waarvan de uitkomst verre van zeker is.
Strategische reactie
Europa en de VS kunnen en moeten wel iets anders doen. Met de annexatie van de Krim en de directe bijdrage aan de onverklaarde, maar uiterst reële oorlog in de Donbas-regio overschrijdt Rusland letterlijk en figuurlijk grenzen, ook die van de internationale rechtsorde. Dat vraagt om een eensgezinde, doordachte en strategische reactie. Wat nodig is, is een combinatie van:
- Het documenteren, aanklagen en terugdringen van het gebruik van clustermunitie en zware artillerie aan beide zijden van de frontlinie.
- Het vergroten van de toegang van burgers tot humanitaire hulp. Dit wordt niet alleen bemoeilijkt door de gevechten en onvoorspelbaar beleid van de rebellen, maar ook door de beperkingen die de Oekraïense overheid oplegt.
- De rol en aanwezigheid van de OVSE, de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa, moeten worden versterkt, hun monitoring van mensenrechtenschendingen en oorlogsmisdaden geïntensiveerd.
- Sancties geven een duidelijk signaal af, ook wanneer ze de oorlog niet direct kunnen stoppen, en zijn effectief wanneer Europese en Amerikaanse sancties onderling goed worden gecoördineerd. In tegenstelling tot militaire interventie is de economische confrontatie er één die het Westen politiek vol kan houden en zo nodig kan opvoeren. Sancties moeten vooral de politieke en militaire elite en niet de Russische burger treffen, en waar mogelijk worden verbonden aan van tevoren duidelijk beschreven gedragsveranderingen, in positieve of negatieve zin.
- Het ondersteunen van civiele initiatieven, zowel in Oekraïne als in Rusland, die pleiten voor burgerrechten en collectieve veiligheid.
Gedeeld belang
Hiervoor moet intensief, en steeds weer, worden onderhandeld, ook met Rusland. Het recente vredesinitiatief van bondkanselier Angela Merkel en president Francois Hollande, waarbij ze president Petro Porosjenko in Kiev en president Vladimir Poetin in Moskou bezoeken, valt dan ook toe te juichen. Uiteindelijk is veiligheid op het Europese continent een gedeeld belang. We moeten toewerken naar een oplossing waar ook Rusland deel van uitmaakt.
Lees ook: Voorstel VS: plaats kernwapens in Oost-Europa
Lees ook: Minister Koenders: ‘Geen kernwapens in nieuwe NAVO-landen’