Soedan verkeert in de grootste humanitaire crisis ter wereld: miljoenen mensen zijn op de vlucht, 25 miljoen lijden honger en seksueel geweld wordt systematisch ingezet. De oorlog wordt mede gefinancierd met inkomsten uit natuurlijke rijkdommen. Goud speelt hierin een centrale rol, maar steeds meer signalen – ook uit eigen onderzoek – wijzen op een vergelijkbare rol voor Arabische gom. Gewapende groepen verdienen eraan via afpersing van producenten, plundering van voorraden en illegale heffingen op binnenlands transport – praktijken die sterk wijzen op conflictfinanciering.
Arabische gom is een geur- en smaakloze hars uit acaciabomen. Door zijn stabiliserende en bindende eigenschappen is het een geliefd ingrediënt in voedingsmiddelen zoals frisdrank, snoep en drop, maar ook in cosmetica, medicijnen, drukinkt en lijm. Hoewel het ook in andere Afrikaanse landen voorkomt, biedt Soedan de beste groeiomstandigheden en is de productie daar historisch het sterkst ontwikkeld.
Arabische gom is één van de weinige landbouwproducten die ondanks de aanhoudende oorlog nog in Soedan wordt geoogst. Echter, een groot gedeelte van de winst uit de handel lijkt terecht te komen bij de strijdende partijen. Het merendeel van de acaciabossen bevindt zich in gebieden die onder controle staan van de paramilitaire Rapid Support Forces (RSF), terwijl andere delen van de productieketen in handen zijn van het regeringsleger (SAF). Beide partijen worden beschuldigd van ernstige mensenrechtenschendingen. Deze situatie maakt het voor producenten steeds moeilijker en gevaarlijker om de gom te oogsten. Ook kopers en handelaren lopen risico’s door gewapende groepen: zij worden afgeperst, tegengehouden of beroofd, terwijl deze groepen ook opslagplaatsen plunderen en de buitgemaakte gom zelf verhandelen.
Veel van deze gom reist via buurlanden naar havens in Libië, Kameroen en Kenia, en van daaruit naar Europa en de rest van de wereld. Grote Europese verwerkende bedrijven kopen die gom op, vaak zonder gedegen ‘due diligence’ toe te passen – het onderzoek naar herkomst, handelsroutes en mogelijke mensenrechtenschendingen. Vervolgens komt het terecht bij bekende merken in alledaagse producten. Zo draagt een ingrediënt uit jouw boodschappenmandje bij aan de financiering van een van de grootste conflicten van deze tijd.
Er is wereldwijd slechts een handvol grote bedrijven die Arabische gom verwerken, waaronder Europese spelers uit Frankrijk en Duitsland. Volgens internationale standaarden en nationale wetgeving zijn zij verplicht hun keten te onderzoeken. Hoewel veel van hen beweren dat hun gom ‘conflictvrij’ is, wijzen onze bevindingen en die van andere experts op het tegendeel. Wij roepen hen dan ook op om hun verantwoordelijkheid serieus te nemen en transparant te zijn. Meer openheid, bewustwording en gezamenlijke actie van consumenten, verwerkers en handelaren zijn essentieel om écht conflictvrije producten mogelijk te maken.
