Van 13 tot en met 15 november vond de jaarlijkse vergadering van de VN Convention on Conventional Weapons (CCW) in Genève plaats. Belangrijk agendapunt was het onderwerp dodelijke autonome wapens – ook wel bekend als killer robots. Landen moesten het eens zien te worden over hoe de komende twee jaar verder te werken aan dit onderwerp.
Het klinkt simpel, maar dergelijke afspraken leidden hier tot urenlang gesteggel over aantallen dagen van besprekingen, de precieze data daarvan en hoe die over twee jaar verdeeld moeten worden.
Nieuwe normkaders
Crux in het debat is de erkenning van de meeste landen dat mensen ten alle tijden controle moeten houden over beslissingen over leven en dood, ook bij steeds meer autonoom opererende wapensystemen. Een deel van de landen stelt dat daarvoor geen nieuw normenkader nodig is omdat dit al in het internationaal recht verankerd zou zijn. Andere landen stellen juist dat de glijdende schaal in deze ontwikkelingen, als ook het wezenlijk nieuwe fenomeen van autonomie, roepen om een eigen normenstelsel dat grenzen stelt aan die autonomie. Dat laatste is ook het standpunt dat de internationale Campaign to Stop Killer Robots, waar PAX-medeoprichter van is, inneemt.
Stiptheidsacties
Daar doorheen speelde ook een slepend conflict over achterstallige contributies aan de VN van een groot aantal lidstaten. Hoewel het om relatief kleine bedragen gaat was de maat dit jaar vol voor de VN. Bij wijze van stiptheidsactie waren de roltrappen stilgezet, gingen de vertalers stipt op tijd naar huis en ging het alarm niet veel later af.
Het leidde op de laatste dag van de besprekingen tot surrealistische taferelen, waarbij onder loeiend lawaai en inmiddels ook zonder werkende microfoons, tientallen diplomaten en een aantal vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties zich op een kluitje verzamelden rond het podium. Uiteindelijk kon pas ruim een uur na het vertrek van de vertalers de Pakistaanse voorzitter van de CCW het slotrapport afhameren.
En nu?
Tegen deze achtergrond besloot de CCW de komende twee jaar verder te discussiëren over autonome wapens. In 2020 zullen er twee bijeenkomsten zijn van vijf dagen. Het aantal dagen voor 2021 staat nog niet vast, maar aan het einde van dat jaar zal de CCW moeten komen tot aanbevelingen over een normatief en operationeel kader voor autonome wapensystemen. Het is nog onduidelijk of dit een hoognodig juridisch instrument zal zijn of dat het een andere vorm zal krijgen, zoals bijvoorbeeld een politiek instrument.
De context waar deze besprekingen de afgelopen jaren plaats vonden geven weinig reden tot optimisme. Een klein aantal staten, niet geheel toevallig vooral die landen die militair-technologisch vooroplopen, blokkeert elke stap richting een internationaal verbodsverdrag. Dertig landen vinden zo’n verdrag juist wel hoognodig. De situatie leidt tot een impasse aangezien de CCW opereert via consensus. Tegelijkertijd groeit de roep om concrete stappen te nemen om te voorkomen dat deze wapens een realiteit worden. Om die reden valt een alternatief traject buiten de CCW niet langer uit te sluiten, zoals ook is gebeurd bij landmijnen en clustermunitie.
Voor andere recente nieuwsberichten van PAX zie:
Meerderheid Nederlanders wil verbod op killer robots
Explosieve groei killer robots technologie
Voor een nieuwsbericht van de Campaign to Stop Killer Robots zie:
