BBB
Stelling 1
Extra investeringen in Defensie moeten altijd samengaan met ambitieuze investeringen in vrede, diplomatie en mensenrechten.
Oordeel: Eens
Toelichting: Na jarenlang te hebben bezuinigd op Defensie is investeren in een sterke krijgsmacht noodzakelijk en onontkoombaar. BBB staat daar achter. Vanzelfsprekend betekent streven naar veiligheid voor Nederland ook voldoende aandacht tonen voor vrede, diplomatie en mensenrechten. Nuchter en met het Nederlands belang voorop. We zien daarbij geen noodzaak voor het optuigen van een ambitieuze agenda om allerlei investeringen te gaan plegen. Goed beleid vraagt om doordachte bestedingen.
Stelling 2
Vijf procent van het nationaal inkomen uitgeven aan Defensie (inclusief anderhalf procent voor infrastructuur en gerelateerde kosten) is te veel.
Oordeel: Oneens
Toelichting: Voorop staat dat Nederland een krijgsmacht nodig heeft in omvang en vorm die de veiligheid en vrijheid beschermt die ons zo dierbaar is in Nederland. De noodzakelijke versterking van de Nederlandse krijgsmacht door middel van een realistisch, planmatig en stapsgewijs proces is mogelijk. BBB is bereid om toe te groeien naar 3,5 procent van het BBP voor Defensie in 2035. Miljarden voor Defensie zijn voor ons geen doel op zich.
Stelling 3
Nederland moet zijn geloofwaardigheid als behartiger van het internationaal recht herstellen.
Oordeel: Zeer oneens
Toelichting: De stelling gaat er voetstoots vanuit dat Nederland zijn geloofwaardigheid is verloren, zonder zelfs maar te benoemen wanneer en waarom dat zou zijn gebeurd. BBB pleit voor politiek op basis van realisme. Het nationaal belang hoort voorop te staan bij het Nederlandse optreden op internationaal niveau.
Stelling 4
Nederland moet maatregelen nemen tegen Israël vanwege de genocide in Gaza, waaronder een volledig wapenembargo (export en import) en economische sancties.
Oordeel: Zeer oneens
Toelichting: Het ongestoord kunnen leveren van humanitaire hulp aan Gaza is van groot belang. Dit vooropgesteld, is de stelling feitelijk onjuist. In Gaza vindt geen genocide plaats. Steun voor het (voort)bestaan van Israël staat voor BBB als een paal boven water. Nederland en Europa hebben hierin een historische verantwoordelijkheid.
Stelling 5
Oekraïne blijft gesteund worden, ook op militair gebied.
Oordeel: Eens
Toelichting: Steun aan Oekraïne in de strijd tegen Rusland is voor BBB al vanaf het eerste uur een vanzelfsprekende zaak. BBB stimuleert onderhandelingen tussen partijen om te komen tot een bestand en beëindiging van de oorlog. Aan het bloedvergieten moet een einde komen. Hierbij is het voor ons een vereiste dat Oekraïne zelf aan de onderhandelingstafel zit.
Stelling 6
Syrische vluchtelingen mogen niet gedwongen worden teruggestuurd zolang de situatie in Syrië onveilig blijft.
Oordeel: Eens
Toelichting: Het probleem van deze stelling is de definitie. Zowel de omschrijving van ‘onveilig’ als de horizon van ‘blijft’ tonen zoveel rek, dat het ondoenlijk is om vast te stellen wat dat precies inhoudt. BBB constateert dat naar Nederlandse maatstaven Syrië misschien nooit veilig zal worden.
Stelling 7
Het strafbaar stellen van het verheerlijken van terrorisme en steun aan terroristische organisaties vormt een risico voor de vrijheid van meningsuiting.
Oordeel: Zeer oneens
Toelichting: Het waarborgen van de vrijheid van meningsuiting vraagt om een scherpe afbakening van de grenzen ervan. Criminaliteit valt voor BBB in geen enkel geval onder de vrijheid van meningsuiting, maar onder misbruik. Geconfronteerd met verheerlijken van terrorisme en steun voor terroristische organisaties is het van belang om onze samenleving, de instituties die deze dragen en alles wat ons lief en heilig is te beschermen voor mensen die dood en verderf willen zaaien.
Stelling 8
Nederland moet toetreden tot het internationale verdrag dat kernwapens verbiedt.
Oordeel: Zeer oneens
Toelichting: Veiligheid vereist kracht en geloofwaardige dreiging. Symbolische gebaren doen daaraan afbreuk. Het toetreden tot het TPNW is naïef. Het schaadt de Nederlandse veiligheid en internationale geloofwaardigheid.
Stelling 9
Nederland moet zich ervoor inspannen dat alle landen zich houden aan de verdragen die landmijnen en clustermunitie verbieden.
Oordeel: Eens
Toelichting: Nederland heeft zich in 2010 verbonden aan de Conventie over Clustermunitie, die een totaalverbod op de productie, opslag, het gebruik en de export van clustermunitie instelt. BBB steunt dit verbod in de wetenschap dat het een kwestie van lange adem is om deze munitiesoort uit te bannen.
Stelling 10
Autonome wapensystemen, waarbij geen menselijke controle is over beslissingen over leven en dood, moeten verboden worden.
Oordeel: Neutraal
Toelichting: BBB pleit voor een krachtige Nederlandse defensie om onze soevereiniteit en NAVO-verplichtingen te waarborgen. Signalen van inzet van autonome wapensystemen door Rusland, zoals de KUB-BLA-drone in Oekraïne met AI-doelherkenning, en door China in de lopende AI-wapenontwikkeling, onderstreept de noodzaak van waakzaamheid. We zijn terughoudend tegenover volledig autonome systemen zonder menselijke controle en willen dat menselijke verantwoordelijkheid en ethische toetsing worden ingebouwd.
Stelling 11
Wapenexport naar dictaturen en landen die mensenrechten of het oorlogsrecht schenden is onacceptabel.
Oordeel: Neutraal
Toelichting: Een eenduidige lijn trekken voor wapenexportverboden naar dictaturen of schenders van mensenrechten en oorlogsrecht is ondoenlijk. Interpretatie is subjectief en geopolitiek bepaald.
Stelling 12
Als het Nederlandse leger burgerslachtoffers veroorzaakt, zoals in het Iraakse Hawija, moeten nabestaanden en slachtoffers compensatie krijgen.
Oordeel: Neutraal
Toelichting: In een oorlog vallen onvermijdelijk burgerslachtoffers, hoe geavanceerd de technologie ook is. Het is cruciaal om dit aantal zo laag mogelijk te houden door strikte regels en voorzorgsmaatregelen om een incident als de Hawija-bombardementen in 2015 te voorkomen. Terecht bood Nederland excuses aan voor onbedoelde doden. Bij grove fouten, zoals onvoldoende inlichtingen of onnodige risico’s, kan financiële compensatie gerechtvaardigd zijn, zoals de Nederlandse reconstructiefondsen van 4,4 miljoen euro voor Hawija.
Stelling 13
Bedrijven die actief zijn in conflictgebieden moeten verplicht extra zorgvuldig handelen (verhoogde due diligence uitvoeren), zodat niet wordt bijgedragen aan geweld of schendingen van het oorlogsrecht.
Oordeel: Neutraal
Toelichting: In theorie klinkt verhoogde due diligence (‘onderzoek met gepaste zorgvuldigheid’) voor bedrijven in conflictgebieden nobel. Dit moet bijdragen aan het voorkomen van geweld of oorlogsrechtsschendingen, zoals voorgesteld in de EU CSDDD. Maar in de praktijk leidt dit tot een overvloed aan bureaucratie.
BIJ1
BIJ1
Stelling 1
Extra investeringen in Defensie moeten altijd samengaan met ambitieuze investeringen in vrede, diplomatie en mensenrechten.
Oordeel: Oneens
Toelichting: BIJ1 verwerpt de wapenwedlooplogica. We verhogen het defensiebudget niet en kiezen voor neutraliteit, diplomatie en internationale rechtsorde. Geld dat nu naar wapens en militair onderzoek gaat, verschuiven we naar een wettelijk Vredesfonds voor zorg, onderwijs, OV en internationale wederopbouw, met steun aan lokale gemeenschappen en humanitaire organisaties.
Stelling 2
Vijf procent van het nationaal inkomen uitgeven aan Defensie (inclusief anderhalf procent voor infrastructuur en gerelateerde kosten) is te veel.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: BIJ1 zegt: “Alles voor vrede, geen cent naar oorlog.” We werken niet mee aan verdere verhogingen van het NAVO-budget en keren ons tegen de absurde extra wapeninvesteringen. Nederland kiest neutraliteit en demilitarisering; het defensiebudget gaat dus níet omhoog.
Stelling 3
Nederland moet zijn geloofwaardigheid als behartiger van het internationaal recht herstellen.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Nederland neemt neutraliteit als grondregel en past internationaal recht consequent toe, óók richting “bondgenoten”. We zetten actief in op het aanklagen en arresteren van oorlogsmisdadigers (ook uit westerse landen) en beschermen mensenrechtenverdedigers rondom het Internationaal Strafhof.
Stelling 4
Nederland moet maatregelen nemen tegen Israël vanwege de genocide in Gaza, waaronder een volledig wapenembargo (export en import) en economische sancties.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: BIJ1 eist directe, materiële en diplomatieke actie tegen de apartheid, bezetting en genocide in Palestina. Dat betekent: onmiddellijk wapenembargo (export én import), bevriezen van tegoeden, beëindigen van militaire en veiligheids-samenwerking, verbreken van het EU-Associatieverdrag met “Israël”, en gerichte sancties tegen verantwoordelijke politici, militairen, bedrijven en lobbygroepen.
Stelling 5
Oekraïne blijft gesteund worden, ook op militair gebied.
Oordeel: Oneens
Toelichting: BIJ1 veroordeelt de Russische agressie, en concludeert dat nóg meer wapens de oorlog niet stoppen. We pleiten voor een onmiddellijk staakt-het-vuren en vredesonderhandelingen onder leiding van neutrale, niet-NAVO-landen.
Stelling 6
Syrische vluchtelingen mogen niet gedwongen worden teruggestuurd zolang de situatie in Syrië onveilig blijft.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: BIJ1 kiest onvoorwaardelijk voor bescherming en menselijke opvang. Gedwongen terugsturen naar onveilige landen – zoals Syrië – is onaanvaardbaar.
Stelling 7
Het strafbaar stellen van het verheerlijken van terrorisme en steun aan terroristische organisaties vormt een risico voor de vrijheid van meningsuiting.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: BIJ1 draait de strafbaarstelling van “terreurverheerlijking” terug. De maatregel wordt in de praktijk gebruikt om legitieme kritiek te criminaliseren, en vergroot repressie tegen activisten en gemarginaliseerde gemeenschappen.
Stelling 8
Nederland moet toetreden tot het internationale verdrag dat kernwapens verbiedt.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: BIJ1 wil kernwapens onmiddellijk van Nederlandse bodem verwijderen (Volkel), NAVO-bases sluiten en een koers naar neutraliteit en ontwapening inzetten.
Stelling 9
Nederland moet zich ervoor inspannen dat alle landen zich houden aan de verdragen die landmijnen en clustermunitie verbieden.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: BIJ1 is principieel tegen de wapenwedloop en tegen inzet van wapens die burgers langdurig treffen. We verhogen defensieuitgaven niet, stoppen militaire onderzoekssamenwerking en voeren een strikte wapenexportstop naar landen die mensenrechten schenden of oorlogsmisdaden plegen.
Stelling 10
Autonome wapensystemen, waarbij geen menselijke controle is over beslissingen over leven en dood, moeten verboden worden.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Autonome wapens zijn de volgende wapenwedloop. BIJ1 verzet zich tegen militarisering en technologie die beslissingen over leven en dood buiten betekenisvolle menselijke controle plaatst.
Stelling 11
Wapenexport naar dictaturen en landen die mensenrechten of het oorlogsrecht schenden is onacceptabel.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: BIJ1 voert een strikte wapen-exportstop richting landen die mensenrechten schenden of betrokken zijn bij oorlogsmisdaden.
Stelling 12
Als het Nederlandse leger burgerslachtoffers veroorzaakt, zoals in het Iraakse Hawija, moeten nabestaanden en slachtoffers compensatie krijgen.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: BIJ1 eist volledige verantwoordelijkheid van de staat voor de gevolgen van militair optreden. Dat betekent: maximale transparantie, onafhankelijke onderzoeken, vervolging van oorlogsmisdaden, óók als het “onze” kant betreft, en passend herstel voor slachtoffers en nabestaanden.
Stelling 13
Bedrijven die actief zijn in conflictgebieden moeten verplicht extra zorgvuldig handelen (verhoogde due diligence uitvoeren), zodat niet wordt bijgedragen aan geweld of schendingen van het oorlogsrecht.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: BIJ1 legt bindende protocollen op aan bedrijven voor eerlijke handel, mensen- en natuurrechten met harde consequenties bij niet-naleving.
CDA
Stelling 1
Extra investeringen in Defensie moeten altijd samengaan met ambitieuze investeringen in vrede, diplomatie en mensenrechten.
Oordeel: Eens
Toelichting: Het CDA vindt dat er fors geïnvesteerd moet worden in Defensie zodat we onze afschrikking op orde krijgen en daarmee oorlog kunnen voorkomen. Als betrouwbare bondgenoot committeren we ons daarom aan de nieuwe NAVO-norm van 3,5% van het bbp. Hoewel de prioriteit ligt bij de verdediging van het eigen en bondgenootschappelijk grondgebied, blijft het ook van belang om deel te nemen aan vredes- en stabilisatiemissies en te investeren in geïntegreerd buitenlands beleid.
Stelling 2
Vijf procent van het nationaal inkomen uitgeven aan Defensie (inclusief anderhalf procent voor infrastructuur en gerelateerde kosten) is te veel.
Oordeel: Oneens
Toelichting: Na decennia bezuinigingen op Defensie is het wat ons betreft hard nodig om onze krijgsmacht, en daarmee onze afschrikking, weer op te bouwen. De NAVO heeft berekend over welke capaciteiten iedere bondgenoot zal moeten voldoen. Deze capaciteitsdoelstelling is voor Nederland doorgerekend als een extra investering van 16 tot 19 miljard euro per jaar. Doorvertaald komt dat neer op 3,5% van het bbp.
Stelling 3
Nederland moet zijn geloofwaardigheid als behartiger van het internationaal recht herstellen.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Het CDA wil dat Nederland het Internationaal Strafhof en de diverse multilaterale organisaties krachtig steunt. Daarnaast vinden we dat Nederland moet staan voor het internationaal recht, overal en altijd. Doelgerichte aanvallen op burgers, journalisten en hulpverleners in Gaza en op de Westoever zijn voorbeelden van grove schendingen van het internationaal recht. Willen we als Nederland geloofwaardig blijven als behartiger van het internationaal recht, zullen we de Israëlische regering hierom net zo goed moeten veroordelen als dat we dat bij andere landen doen.
Stelling 4
Nederland moet maatregelen nemen tegen Israël vanwege de genocide in Gaza, waaronder een volledig wapenembargo (export en import) en economische sancties.
Oordeel: Neutraal
Toelichting: Nederland moet zeker meer doen om de dreiging van een genocide in Gaza te voorkomen. Het kabinet moet daarom verder gaan dan ontmoedigen en effectieve maatregelen nemen, zoals sancties tegen verantwoordelijken en een verbod op producten uit de illegale nederzettingen. Export van wapens die offensief gebruikt kunnen worden bij mensenrechtenschendingen in Gaza, moet verboden worden. Maar een volledig wapenembargo, waarbij ook defensieve wapens waarmee gewone inwoners van Israël worden beschermd (zoals onderdelen van het Iron Dome) niet meer uitgevoerd mogen worden, gaat wat ons betreft te ver.
Stelling 5
Oekraïne blijft gesteund worden, ook op militair gebied.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Het is onze morele plicht om Oekraïne te blijven steunen in hun strijd voor vrijheid. Zij strijden niet alleen voor hun eigen vrijheid, maar uiteindelijk ook voor de vrijheid van ons.
Stelling 6
Syrische vluchtelingen mogen niet gedwongen worden teruggestuurd zolang de situatie in Syrië onveilig blijft.
Oordeel: Eens
Toelichting: Bij terugkeer van vluchtelingen baseren we ons altijd op het meest recente ambtsbericht over het betreffende land. Het meest recente ambtsbericht uit mei 2025 geeft aan dat er sprake is van een instabiele veiligheidssituatie waardoor (gedwongen) terugkeer momenteel niet mogelijk is. Het CDA is er wel voorstander van dat Syriërs toegestaan worden kortstondig terug naar Syrië te gaan, om te kijken of ze het zelf veilig genoeg vinden om definitief terug te keren. Daar hoort dan wel een terugkeergarantie bij als het uiteindelijk toch niet veilig genoeg blijkt te zijn.
Stelling 7
Het strafbaar stellen van het verheerlijken van terrorisme en steun aan terroristische organisaties vormt een risico voor de vrijheid van meningsuiting.
Oordeel: Oneens
Toelichting: Nederland moet zich weerbaar maken. Het CDA is daarom voor een verbod op het verheerlijken van terrorisme. Jongeren zijn in de onlinewereld erg vatbaar voor zulke denkbeelden, dus die moeten we beschermen en dat kan ook beter met zo’n verbod.
Stelling 8
Nederland moet toetreden tot het internationale verdrag dat kernwapens verbiedt.
Oordeel: Neutraal
Toelichting: Nederland heeft in 2017 op verzoek van de Tweede Kamer (mede met steun van het CDA) als enige NAVO-bondgenoot deelgenomen aan de onderhandelingen over het TPNW. De Nederlandse regering heeft het verdrag echter niet ondertekend omdat het strijdig is met de verplichtingen van Nederland binnen de NAVO. Het CDA is uiteindelijk voor een ‘Global Zero’: een wereld zonder kernwapens. Echter, zolang ze er zijn, en landen als Rusland, Noord-Korea en China erover beschikken, is de NAVO ook een nucleair bondgenootschap.
Stelling 9
Nederland moet zich ervoor inspannen dat alle landen zich houden aan de verdragen die landmijnen en clustermunitie verbieden.
Oordeel: Neutraal
Toelichting: Nederland moet zich er wat het CDA voor inspannen dat zo veel mogelijk landen zich aansluiten bij het Ottawa-verdrag, en dat landen die zich bij dat verdrag hebben aangesloten zich daadwerkelijk inspannen voor de uitbanning van de productie, handel, opslag en het gebruik van anti-personeel landmijnen. Het is echter niet mogelijk om van landen die (nog) niet aangesloten zijn bij dit verdrag (zoals Oekraïne), te eisen dat zij zich hieraan houden.
Stelling 10
Autonome wapensystemen, waarbij geen menselijke controle is over beslissingen over leven en dood, moeten verboden worden.
Oordeel: Eens
Toelichting: Autonome wapensystemen zijn slechts toelaatbaar als ze onder betekenisvolle menselijke controle staan. Menselijke controle is noodzakelijk om het oordeelsvermogen van de mens voor wapensystemen met autonome kenmerken te behouden, zodat deze conform het internationaal recht kunnen worden gebruikt.
Stelling 11
Wapenexport naar dictaturen en landen die mensenrechten of het oorlogsrecht schenden is onacceptabel.
Oordeel: Eens
Toelichting: Nederland geeft geen vergunningen af voor de uitvoer van wapens, wanneer die bijdragen aan mensenrechtenschendingen, interne repressie, internationale agressie of instabiliteit. Zo wordt momenteel vrijwel iedere export van wapens naar Israël in de praktijk afgewezen.
Stelling 12
Als het Nederlandse leger burgerslachtoffers veroorzaakt, zoals in het Iraakse Hawija, moeten nabestaanden en slachtoffers compensatie krijgen.
Oordeel: Neutraal
Toelichting: De krijgsmacht opereert binnen de grenzen van het humanitair oorlogsrecht en doet er van alles aan om burgerslachtoffers te voorkomen. Er zijn lessen getrokken uit het optreden in de anti-ISIS coalitie. Bij een legitieme krijgshandeling onder het humanitair oorlogsrecht is Nederland wel verantwoordelijk, maar niet aansprakelijk voor de gevolgen van een wapeninzet.
Stelling 13
Bedrijven die actief zijn in conflictgebieden moeten verplicht extra zorgvuldig handelen (verhoogde due diligence uitvoeren), zodat niet wordt bijgedragen aan geweld of schendingen van het oorlogsrecht.
Oordeel: Eens
Toelichting: De OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingen schrijven onder andere voor dat ondernemers de risico’s op het gebied van mensenrechten in kaart moeten brengen en gepaste maatregelen moeten nemen om inbreuk op mensenrechten te voorkomen of te herstellen.
Christenunie
Stelling 1
Extra investeringen in Defensie moeten altijd samengaan met ambitieuze investeringen in vrede, diplomatie en mensenrechten.
Oordeel: Eens
Toelichting: Veiligheid wordt niet slechts bereikt met militaire middelen. Internationale inzet van de krijgsmacht is onderdeel van een doordachte integrale benadering, in nauwe samenwerking met de inzet van diplomatie, ontwikkelingssamenwerking en de inlichtingen- en veiligheidsdiensten, gericht op een lange termijn commitment, (weder)opbouw, conflictpreventie en civiel-militaire samenwerking.
Stelling 2
Vijf procent van het nationaal inkomen uitgeven aan Defensie (inclusief anderhalf procent voor infrastructuur en gerelateerde kosten) is te veel.
Oordeel: Zeer oneens
Toelichting: De nieuwe NAVO-norm vraagt veel van de Nederlandse schatkist, defensieorganisatie en defensie-industrie, maar is noodzakelijk om onze vrijheden te kunnen verdedigen. Onze inzet van de krijgsmacht is onderdeel van een doordachte integrale benadering, in afstemming met de inzet van diplomatie, internationale- en ontwikkelingssamenwerking.
Stelling 3
Nederland moet zijn geloofwaardigheid als behartiger van het internationaal recht herstellen.
Oordeel: Eens
Toelichting: Niet macht en eigenbelang, maar recht en rechtvaardigheid vormen de kern van ons buitenlandbeleid. Internationale rechtsbeginselen, zoals nakoming van verdragen en bescherming van burgers conform het humanitair oorlogsrecht, staan daarbij voorop.
Stelling 4
Nederland moet maatregelen nemen tegen Israël vanwege de genocide in Gaza, waaronder een volledig wapenembargo (export en import) en economische sancties.
Oordeel: Oneens
Toelichting: Vrede is sinds de gruwelijke terroristische aanslagen door Hamas op 7 oktober 2023 en de daaropvolgende oorlog in Gaza verder weg dan ooit. Het lijden van onschuldige burgers en gijzelaars gaat ons aan het hart. We snakken naar het einde van deze oorlog. De ChristenUnie vindt het terecht dat zowel in nationaal als internationaal verband de diplomatieke druk op de Israëlische regering wordt opgebouwd om te bewegen richting vrede. Daarbij zijn we voorstander van gerichte en passende sancties inclusief een wapenembargo op export, mits het recht op zelfverdediging blijft staan.
Stelling 5
Oekraïne blijft gesteund worden, ook op militair gebied.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: We blijven Oekraïne financieel en militair steunen in de strijd tegen de wrede Russische agressie. Nederland spant zich internationaal in voor verdere verzwaring van de sancties om Rusland en de Russische oligarchen financieel en persoonlijk te raken.
Stelling 6
Syrische vluchtelingen mogen niet gedwongen worden teruggestuurd zolang de situatie in Syrië onveilig blijft.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Voor de veiligheid van een land volgen we de landencirculaire. Daar moet ook rekening worden gehouden met de veiligheid van bepaalde minderheden. Zolang die aangeeft dat het land onveilig is, houden vluchtelingen hun status.
Stelling 7
Het strafbaar stellen van het verheerlijken van terrorisme en steun aan terroristische organisaties vormt een risico voor de vrijheid van meningsuiting.
Oordeel: Oneens
Toelichting: Terrorisme heeft enorme impact op de samenleving. Ook het verheerlijken van terrorisme of het steunen van terroristische organisaties kan haat, onrust, ontwrichting en terrorisme zelf teweegbrengen. We zijn niet bij voorbaat tegen het strafbaar stellen van dergelijke acties.
Stelling 8
Nederland moet toetreden tot het internationale verdrag dat kernwapens verbiedt.
Oordeel: Eens
Toelichting: Nederland streeft in onze bondgenootschappen naar beperking van kernwapens wereldwijd, ook binnen Europa. Doel is dat kernwapenmachten tot afspraken komen over wederzijdse ontwapening. Nederland steunt het Treaty on the Prohibition of Nuclear Weapons, dit doen we door ons in Europees verband in te zetten voor een gezamenlijke ondertekening van het verdrag.
Stelling 9
Nederland moet zich ervoor inspannen dat alle landen zich houden aan de verdragen die landmijnen en clustermunitie verbieden.
Oordeel: Eens
Toelichting: We zetten ons actief in voor conventionele wapenbeheersing.
Stelling 10
Autonome wapensystemen, waarbij geen menselijke controle is over beslissingen over leven en dood, moeten verboden worden.
Oordeel: Eens
Toelichting: We zien in gewapende conflicten steeds vaker inzet van (deels) autonome wapensystemen. Dat stelt ons voor grote morele vragen. We willen internationale regulering met betrekking tot de vraag of en onder welke voorwaarden autonome wapensystemen kunnen worden ontwikkeld en ingezet.
Stelling 11
Wapenexport naar dictaturen en landen die mensenrechten of het oorlogsrecht schenden is onacceptabel.
Oordeel: Eens
Toelichting: Nederland moet voldoen aan de bestaande regels voor wapenexport. We beperken de wapenexport tot bondgenoten en zetten ons in voor het beperken van de internationale wapenhandel, te beginnen door EU-lidstaten.
Stelling 12
Als het Nederlandse leger burgerslachtoffers veroorzaakt, zoals in het Iraakse Hawija, moeten nabestaanden en slachtoffers compensatie krijgen.
Oordeel: Eens
Toelichting: Oorlog en conflict staat ver af van de vrede die we willen bereiken. Wanneer het besluit wordt genomen om Nederlandse militairen te sturen naar conflictgebieden moeten de militairen voldoende geëquipeerd en gemandateerd zijn voor hun taak. Het voorkomen van burgerslachtoffers heeft daarbij prioriteit.
Stelling 13
Bedrijven die actief zijn in conflictgebieden moeten verplicht extra zorgvuldig handelen (verhoogde due diligence uitvoeren), zodat niet wordt bijgedragen aan geweld of schendingen van het oorlogsrecht.
Oordeel: Eens
Toelichting: De ChristenUnie is één van de initiatiefnemers van de Wet verantwoord en duurzaam ondernemen. Deze wet verplicht bedrijven om zorg te dragen voor de naleving van mensenrechten en de bescherming van het milieu, ook door de buitenlandse bedrijven waarmee zij zakendoen.
D66
Stelling 1
Extra investeringen in Defensie moeten altijd samengaan met ambitieuze investeringen in vrede, diplomatie en mensenrechten.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Vrede en veiligheid vragen naast investeringen in defensie ook om investeringen in diplomatie en het wegnemen van grondoorzaken van conflict zoals armoede, honger en waterschaarste. Daarom wil D66 ook investeren in het postennet en in ontwikkelingshulp.
Stelling 2
Vijf procent van het nationaal inkomen uitgeven aan Defensie (inclusief anderhalf procent voor infrastructuur en gerelateerde kosten) is te veel. Oordeel: Oneens Toelichting: Er woedt een oorlog op ons continent en landen als Rusland en China hebben het ook (digitaal) steeds vaker op Nederland gemunt. Daarom is het nodig om te investeren in onze vrede en veiligheid. Dat moeten we samen met onze Europese partners doen om verspilling te voorkomen. Dat betekent 3,5% voor defensie en 1,5% voor infrastructuur en andere gerelateerde kosten.
Stelling 3
Nederland moet zijn geloofwaardigheid als behartiger van het internationaal recht herstellen.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Het demissionaire kabinet heeft een puinhoop gemaakt van de Nederlandse positie op het gebied van internationaal recht door consequent een dubbele maat toe te passen. Waar Nederland voorop loopt in de strijd tegen de Russische agressie in Oekraïne, loopt het kabinet achter in de veroordeling van en maatregelen tegen de regering-Netanyahu.
Stelling 4
Nederland moet maatregelen nemen tegen Israël vanwege de genocide in Gaza, waaronder een volledig wapenembargo (export en import) en economische sancties.
Oordeel: Eens
Toelichting: De terreuraanslag van Hamas op 7 oktober en de oorlog die daarop volgde hebben een enorme hoeveelheid slachtoffers veroorzaakt. De acties van Israël zijn niet meer proportioneel te noemen en wat D66 betreft dragen we daar als Nederland en als Europa op geen enkele manier meer aan bij. Daarom moeten we stoppen met het leveren van alle offensieve wapens en de import van Israëlische wapens zo snel als mogelijk afbouwen.
Stelling 5
Oekraïne blijft gesteund worden, ook op militair gebied.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Oekraïne vecht al meer dan tien jaar tegen de Russische agressie. Sinds de volledige invasie in 2022 heeft Nederland voorop gelopen in de militaire, maar ook de financiële en diplomatieke steun aan Oekraïne. Zonder steun vanuit Europa en de Verenigde Staten zal Oekraïne niet in staat zijn om haar vrede en veiligheid te verdedigen tegen Rusland.
Stelling 6
Syrische vluchtelingen mogen niet gedwongen worden teruggestuurd zolang de situatie in Syrië onveilig blijft.
Oordeel: Eens
Toelichting: D66 staat voor een rechtvaardig asielbeleid waarbij Nederland open staat voor mensen op de vlucht. Bij een effectief beleid hoort ook dat mensen terug kunnen als het land van herkomst veilig is. Hoewel er gelukkig een einde is gekomen aan het vreselijke bewind van Assad, geldt voor Syrië nog niet dat het veilig genoeg is.
Stelling 7
Het strafbaar stellen van het verheerlijken van terrorisme en steun aan terroristische organisaties vormt een risico voor de vrijheid van meningsuiting.
Oordeel: Eens
Toelichting: Het verheerlijken van terrorisme en steunen van terroristische organisaties is onacceptabel. Het is begrijpelijk dat naar wettelijke mogelijkheden wordt gekeken om de verspreiding van terroristisch gedachtegoed tegen te gaan. Maar de zéér ruime definities die worden gehanteerd in het wetsvoorstel vormen een té groot risico voor de vrijheid van meningsuiting en het recht om vreedzaam te protesteren.
Stelling 8
Nederland moet toetreden tot het internationale verdrag dat kernwapens verbiedt.
Oordeel: Neutraal
Toelichting: D66 staat voor een kernwapenvrije wereld en zal hier in internationaal verband altijd voor blijven pleiten. Echter, zolang Rusland, Noord-Korea en China nucleaire wapens op ons gericht hebben is het zeer onverstandig om overhaast onze wapens weg te doen.
Stelling 9
Nederland moet zich ervoor inspannen dat alle landen zich houden aan de verdragen die landmijnen en clustermunitie verbieden.
Oordeel: Eens
Toelichting: D66 is geen voorstander van het gebruik van landmijnen en clustermunitie vanwege het grote risico op burgerslachtoffers. Landen die zijn gecommitteerd aan deze verdragen, kunnen erop aangesproken worden als zij zich hier niet aan houden.
Stelling 10
Autonome wapensystemen, waarbij geen menselijke controle is over beslissingen over leven en dood, moeten verboden worden.
Oordeel: Eens
Toelichting: D66 vindt de ontwikkeling en eventuele inzet van volledig autonome wapensystemen een reden tot grote zorg. Volledig autonome wapensystemen zijn niet in staat zelfstandig de kernregels van het internationaal humanitair recht toe te passen. Zij kunnen dus niet rechtmatig worden ingezet.
Stelling 11
Wapenexport naar dictaturen en landen die mensenrechten of het oorlogsrecht schenden is onacceptabel.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Wat D66 betreft moet Nederland zich altijd houden aan de Europese criteria voor wapenexport, waar onder andere is bepaald dat wapens niet mogen worden geëxporteerd als er risico bestaat dat deze worden ingezet voor het schenden van mensenrechten.
Stelling 12
Als het Nederlandse leger burgerslachtoffers veroorzaakt, zoals in het Iraakse Hawija, moeten nabestaanden en slachtoffers compensatie krijgen.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: D66 vindt dat Nederland verantwoordelijkheid moet nemen als militair optreden burgerslachtoffers veroorzaakt. Nabestaanden en slachtoffers mogen niet in de kou blijven staan: zij verdienen erkenning, openheid en compensatie.
Stelling 13
Bedrijven die actief zijn in conflictgebieden moeten verplicht extra zorgvuldig handelen (verhoogde due diligence uitvoeren), zodat niet wordt bijgedragen aan geweld of schendingen van het oorlogsrecht.
Oordeel: Eens
Toelichting: Bedrijven moeten wat D66 betreft verantwoordelijkheid nemen voor hun hele toeleveringsketen, overal ter wereld. We vragen bedrijven daarbij te beginnen bij de hoogste risico’s in hun ketens, het ligt in de rede dat conflictgebieden daartoe behoren.
Denk
Stelling 1
Extra investeringen in Defensie moeten altijd samengaan met ambitieuze investeringen in vrede, diplomatie en mensenrechten.
Oordeel: Oneens
Toelichting: DENK is geen voorstander van extra miljardenuitgaven voor Defensie. De voorgestelde verhoging naar 5% is vooral bedoeld om de militaire industrie te spekken. Als er dan toch geïnvesteerd wordt, dan moet dat gepaard gaan met investeringen in vrede, diplomatie en mensenrechten.
Stelling 2
Vijf procent van het nationaal inkomen uitgeven aan Defensie (inclusief anderhalf procent voor infrastructuur en gerelateerde kosten) is te veel.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: De voorgestelde verhoging naar 5% van het nationaal inkomen aan Defensie is onnodig en niet doelmatig. Het geld komt terecht bij grote wapenbedrijven in Amerika en Israël en gaat niet bijdragen aan meer vrede en veiligheid voor Europa.
Stelling 3
Nederland moet zijn geloofwaardigheid als behartiger van het internationaal recht herstellen.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Door de medeplichtigheid aan de genocide in Gaza is de geloofwaardigheid van Nederland helemaal verloren. Het is cruciaal voor de wereldvrede dat het internationaal recht in ere wordt hersteld en dat kan alleen door consequent te zijn in de toepassing van mensenrechten.
Stelling 4
Nederland moet maatregelen nemen tegen Israël vanwege de genocide in Gaza, waaronder een volledig wapenembargo (export en import) en economische sancties.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Nederland moet niet alleen een permanent en compleet wapenembargo opleggen aan Israël, maar ook volledige economische sancties (met uitzondering van humanitaire hulp).
Stelling 5
Oekraïne blijft gesteund worden, ook op militair gebied.
Oordeel: Neutraal
Toelichting: Rusland is de agressor en moet bestraft worden voor haar criminele invasie van Oekraïne. Nederland moet de slachtoffers in Oekraïne helpen, en het land ondersteunen in zijn recht op zelfverdediging. Tegelijkertijd dient er een einde te komen aan deze oorlog.
Stelling 6
Syrische vluchtelingen mogen niet gedwongen worden teruggestuurd zolang de situatie in Syrië onveilig blijft.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: De situatie in Syrië staat terugkeren niet toe.
Stelling 7
Het strafbaar stellen van het verheerlijken van terrorisme en steun aan terroristische organisaties vormt een risico voor de vrijheid van meningsuiting.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: DENK is tegen deze wet, omdat het als opmaat kan dienen om kritische geluiden te criminaliseren. Bovendien bestaan er al voldoende wetten om daadwerkelijk strafbaar gedrag aan te pakken.
Stelling 8
Nederland moet toetreden tot het internationale verdrag dat kernwapens verbiedt.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Kernwapens zijn een bedreiging voor de wereldvrede. DENK wil deze daarom verbieden.
Stelling 9
Nederland moet zich ervoor inspannen dat alle landen zich houden aan de verdragen die landmijnen en clustermunitie verbieden.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Landmijnen en clustermunitie maken vooral de onschuldige burgerbevolking slachtoffer, vaak dodelijk. Deze moeten zo snel mogelijk uit de wereld worden geholpen.
Stelling 10
Autonome wapensystemen, waarbij geen menselijke controle is over beslissingen over leven en dood, moeten verboden worden.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Het leven is waardevol en staten moeten ten eerste uiterst terughoudend om levens te nemen. Autonome wapensystemen halen de medemenselijkheid weg uit die bepalende beslissingen en dienen daarom verboden te worden.
Stelling 11
Wapenexport naar dictaturen en landen die mensenrechten of het oorlogsrecht schenden is onacceptabel.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Economische belangen gaan niet boven mensenlevens.
Stelling 12
Als het Nederlandse leger burgerslachtoffers veroorzaakt, zoals in het Iraakse Hawija, moeten nabestaanden en slachtoffers compensatie krijgen.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Nederland had in eerste instantie helemaal niet moeten meedoen aan de oorlog in Irak. Als er burgerslachtoffers vallen, dan moeten de slachtoffers en nabestaanden gecompenseerd worden. Ook moeten er politieke consequenties zijn voor de regering.
Stelling 13
Bedrijven die actief zijn in conflictgebieden moeten verplicht extra zorgvuldig handelen (verhoogde due diligence uitvoeren), zodat niet wordt bijgedragen aan geweld of schendingen van het oorlogsrecht.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Bedrijven mogen niet wegkijken en hebben een morele en juridische plicht om niet bij te dragen aan onderdrukking.
GroenLinks-PvdA
Stelling 1
Extra investeringen in Defensie moeten altijd samengaan met ambitieuze investeringen in vrede, diplomatie en mensenrechten.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: De wereld staat in brand. Naast blussen, moeten we meer vuur voorkomen. Veiligheid thuis begint bij vrede, stabiliteit en veiligheid elders. Daarom investeren wij juist ook in ontwikkelingssamenwerking en diplomatie, conflictpreventie en wederopbouw.
Stelling 2
Vijf procent van het nationaal inkomen uitgeven aan Defensie (inclusief anderhalf procent voor infrastructuur en gerelateerde kosten) is te veel.
Oordeel: Neutraal
Toelichting: Wij committeren ons aan de NAVO-norm, om Europa sterk te maken tegen Russische agressie en onafhankelijk te maken van een steeds onbetrouwbaardere Verenigde Staten. Wij pleiten ervoor om 3,5% van het nationaal inkomen aan defensie uit te geven en ten minste 1,5% aan zaken die onze bredere maatschappelijke weerbaarheid en de internationale veiligheid versterken.
Stelling 3
Nederland moet zijn geloofwaardigheid als behartiger van het internationaal recht herstellen.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Nederland en Europa hebben een dubbele moraal gehanteerd. Oorlogsmisdaden door Rusland worden – terecht! – veroordeeld, maar dit blijft achterwege bij Israël. Dit ondermijnt het internationaal recht.
Stelling 4
Nederland moet maatregelen nemen tegen Israël vanwege de genocide in Gaza, waaronder een volledig wapenembargo (export en import) en economische sancties.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Het leed in Gaza is ondraaglijk en wordt met de dag erger. Nederland moet, volgens de Grondwet en het internationaal recht, alles doen om genocide in Gaza te stoppen. GroenLinks-PvdA wil stevige sancties tegen Israël: stopzetting van militaire samenwerking en wapenhandel (export en import), sancties tegen verantwoordelijken voor oorlogsmisdaden, opschorting van het EU-associatieakkoord, en een verbod op economische banden met illegale nederzettingen.
Stelling 5
Oekraïne blijft gesteund worden, ook op militair gebied.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Oekraïners verdedigen hun land tegen verschrikkelijke Russische agressie en daarmee verdedigen zij ook de vrede, veiligheid en democratie van heel Europa. Daarom moet Nederland een leidende rol spelen in de militaire, financiële en humanitaire steun aan Oekraïne.
Stelling 6
Syrische vluchtelingen mogen niet gedwongen worden teruggestuurd zolang de situatie in Syrië onveilig blijft.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: GroenLinks-PvdA vindt dat vluchtelingen niet gedwongen teruggestuurd mogen worden naar landen waar ze gevaar lopen. Zolang Syrië onveilig is door repressie, geweld en mensenrechtenschendingen, mogen Syrische vluchtelingen niet gedwongen worden teruggestuurd.
Stelling 7
Het strafbaar stellen van het verheerlijken van terrorisme en steun aan terroristische organisaties vormt een risico voor de vrijheid van meningsuiting.
Oordeel: Neutraal
Toelichting: Het strafbaar stellen van het verheerlijken van terrorisme vormt een beperking van de vrijheid van meningsuiting. Zo’n beperking kán gerechtvaardigd zijn, maar wij vragen ons af of de al bestaande wetten niet genoeg zijn om op te treden tegen verheerlijken van terrorisme.
Stelling 8
Nederland moet toetreden tot het internationale verdrag dat kernwapens verbiedt.
Oordeel: Neutraal
Toelichting: De spanningen tussen kernmachten nemen toe, en daarmee de risico’s voor de Europese strategische stabiliteit en veiligheid en de leefbaarheid van de planeet. GroenLinks-PvdA wil dat Nederland actiever deelneemt aan diplomatieke discussies binnen de EU en de VN en moedigt wederzijdse nucleaire ontwapening aan.
Stelling 9
Nederland moet zich ervoor inspannen dat alle landen zich houden aan de verdragen die landmijnen en clustermunitie verbieden. Oordeel: Eens Toelichting: GroenLinks-PvdA staat voor de Nederlandse Grondwet en dus ook voor artikel 90, dat de regering verplicht de ontwikkeling van de internationale rechtsorde te bevorderen. We beschermen bestaande wapenbeheersingsafspraken en stimuleren wanneer mogelijk internationaal overleg over conventionele wapenbeheersing.
Stelling 10
Autonome wapensystemen, waarbij geen menselijke controle is over beslissingen over leven en dood, moeten verboden worden.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: GroenLinks-PvdA steunt de oproep van de secretaris-generaal van de Verenigde Naties om volledig autonome wapens bij verdrag te verbieden.
Stelling 11
Wapenexport naar dictaturen en landen die mensenrechten of het oorlogsrecht schenden is onacceptabel.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Europese wapenexportregels zijn duidelijk dat wapens niet geëxporteerd mogen worden als ze bijdragen aan schendingen van de mensenrechten en het oorlogsrecht. Wij willen dat de Nederlandse overheid deze verplichtingen strikter gaat naleven.
Stelling 12
Als het Nederlandse leger burgerslachtoffers veroorzaakt, zoals in het Iraakse Hawija, moeten nabestaanden en slachtoffers compensatie krijgen.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Als er door Nederlandse wapeninzet burgerslachtoffers vallen moet defensie hier transparant over zijn en moet Nederland slachtoffers en nabestaanden ruimhartig compenseren.
Stelling 13
Bedrijven die actief zijn in conflictgebieden moeten verplicht extra zorgvuldig handelen (verhoogde due diligence uitvoeren), zodat niet wordt bijgedragen aan geweld of schendingen van het oorlogsrecht.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Veel spullen die we kopen komen uit landen en gebieden waar conflict is. Wij willen daarom een wettelijke plicht voor bedrijven om na te gaan dat er bij het maken van hun spullen geen schade aan mens en milieu wordt toegebracht.
NSC
Stelling 1
Extra investeringen in Defensie moeten altijd samengaan met ambitieuze investeringen in vrede, diplomatie en mensenrechten.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Veiligheid vraagt twee sporen: een sterke krijgsmacht én inzet op vrede, diplomatie en mensenrechten. Zo voorkom je oorlog, bespaar je kosten en red je levens. NSC wil daarom ook investeren in conflictbemiddeling, bijvoorbeeld met een topinstituut dat snel kan helpen bij het voorkomen en stoppen van conflicten.
Stelling 2
Vijf procent van het nationaal inkomen uitgeven aan Defensie (inclusief anderhalf procent voor infrastructuur en gerelateerde kosten) is te veel.
Oordeel: Zeer oneens
Toelichting: Na jaren bezuinigen is extra geld nodig voor personeel, munitie, onderhoud en goed werkende systemen. Door de oorlog in Oekraïne en onze NAVO-afspraken moeten we geloofwaardig en paraat zijn. 5% bbp (inclusief infrastructuur) is daarvoor nodig. Te weinig uitgeven maakt ons kwetsbaar en te afhankelijk van anderen.
Stelling 3
Nederland moet zijn geloofwaardigheid als behartiger van het internationaal recht herstellen.
Oordeel: Eens
Toelichting: Als gastland van internationale hoven moet Nederland regels eerlijk en voorspelbaar toepassen, ook als dat moeilijk is. Dat betekent: doen wat we zeggen, investeren in diplomatie en rechtsstaat, en afspraken nakomen.
Stelling 4
Nederland moet maatregelen nemen tegen Israël vanwege de genocide in Gaza, waaronder een volledig wapenembargo (export en import) en economische sancties.
Oordeel: Oneens
Toelichting: We staan open voor gerichte, wettige maatregelen, zoals een exportstop als er duidelijke risico’s zijn. Een volledig import-embargo is nu praktisch niet haalbaar door afhankelijkheid van bepaalde defensieve systemen en afspraken met bondgenoten.
Stelling 5
Oekraïne blijft gesteund worden, ook op militair gebied.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Rusland schendt grenzen en bedreigt Europese veiligheid. Oekraïne heeft steun nodig: militair, economisch, diplomatiek en humanitair. Dat doen we samen met EU en NAVO, met duidelijke controles op gebruik van wapens.
Stelling 6
Syrische vluchtelingen mogen niet gedwongen worden teruggestuurd zolang de situatie in Syrië onveilig blijft.
Oordeel: Eens
Toelichting: Zolang Syrië onveilig is, sturen we niemand gedwongen terug. Dat past bij het vluchtelingen- en mensenrechtenkader. We bekijken de situatie regelmatig opnieuw. Vrijwillige, veilige terugkeer kan als het verantwoord is.
Stelling 7
Het strafbaar stellen van het verheerlijken van terrorisme en steun aan terroristische organisaties vormt een risico voor de vrijheid van meningsuiting.
Oordeel: Oneens
Toelichting: Vrijheid van meningsuiting is belangrijk, maar kent grenzen. Het steunen of verheerlijken van terrorisme kan leiden tot meer haat en geweld. Strafbaarstelling blijft daarom nodig.
Stelling 8
Nederland moet toetreden tot het internationale verdrag dat kernwapens verbiedt.
Oordeel: Oneens
Toelichting: Het TPNW past nu niet bij onze NAVO-taken en de afschrikking die Europa beschermt. We blijven werken aan minder kernrisico’s via bestaande afspraken, zoals het Non-Proliferatieverdrag.
Stelling 9
Nederland moet zich ervoor inspannen dat alle landen zich houden aan de verdragen die landmijnen en clustermunitie verbieden.
Oordeel: Eens
Toelichting: Deze wapens treffen vooral burgers, ook lang na een oorlog. Nederland blijft landen oproepen om toe te treden en zich aan de regels te houden.
Stelling 10
Autonome wapensystemen, waarbij geen menselijke controle is over beslissingen over leven en dood, moeten verboden worden.
Oordeel: Eens
Toelichting: Bij inzet van wapens moet een mens de uiteindelijke controle houden. Zonder die controle is het risico op fouten groot, en is het lastig om verantwoordelijkheid vast te stellen.
Stelling 11
Wapenexport naar dictaturen en landen die mensenrechten of het oorlogsrecht schenden is onacceptabel.
Oordeel: Eens
Toelichting: Vergunningen moeten streng worden getoetst op mensenrechten en oorlogsrecht. We volgen nauwlettend of landen schenden, en grijpen in als dat zo is.
Stelling 12
Als het Nederlandse leger burgerslachtoffers veroorzaakt, zoals in het Iraakse Hawija, moeten nabestaanden en slachtoffers compensatie krijgen.
Oordeel: Eens
Toelichting: Burgerslachtoffers zijn zeer tragisch. De reactie moet wel per zaak passen: onderzoek, openheid, erkenning. Indien we juridisch aansprakelijk zijn volgens humanitair recht is compensatie of een andere vorm van herstel gepast.
Stelling 13
Bedrijven die actief zijn in conflictgebieden moeten verplicht extra zorgvuldig handelen (verhoogde due diligence uitvoeren), zodat niet wordt bijgedragen aan geweld of schendingen van het oorlogsrecht.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Bedrijven moeten aantonen dat ze geen schendingen helpen mogelijk maken. Dat betekent risico’s in de keten in kaart brengen, aanpakken, daarover rapporteren en zich laten controleren.
Partij voor de Dieren
Stelling 1
Extra investeringen in Defensie moeten altijd samengaan met ambitieuze investeringen in vrede, diplomatie en mensenrechten.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: De Partij voor de Dieren komt op voor de Aarde en ál haar bewoners. Onze partij streeft naar vrede en veiligheid voor mens, dier en natuur. Veiligheid is veel breder dan defensie. Deze tijd vraagt om een veiligheidsstrategie waarin rechtvaardige vrede, samenwerking, vredesopbouw en conflictbeheersing zijn opgenomen.
Stelling 2
Vijf procent van het nationaal inkomen uitgeven aan Defensie (inclusief anderhalf procent voor infrastructuur en gerelateerde kosten) is te veel.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: De Partij voor de Dieren steunt investeringen die nodig zijn om onafhankelijk te worden van de onbetrouwbare VS, voor steun aan Oekraïners en voor eigen Europese verdediging. We steunen geen specifieke NAVO-norm en geen wettelijke verankering van een defensienorm, omdat we geen blanco cheque voor defensie willen.
Stelling 3
Nederland moet zijn geloofwaardigheid als behartiger van het internationaal recht herstellen.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: We moeten onze eigen rol in verschillende conflicten onder ogen zien, en handelen vanuit solidariteit en internationaal recht. Het internationaal recht is leidend, zonder dubbele standaarden.
Stelling 4
Nederland moet maatregelen nemen tegen Israël vanwege de genocide in Gaza, waaronder een volledig wapenembargo (export en import) en economische sancties.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Nederland verbreekt de samenwerking met Israël. Er komt een volledige militaire, economische, politieke, sportieve en academische boycot van Israël, totdat de genocide en bezetting worden gestopt.
Stelling 5
Oekraïne blijft gesteund worden, ook op militair gebied.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Sinds de illegale Russische invasie verzet Oekraïne zich tegen het brute geweld. We zijn solidair met de Oekraïense bevolking en steunen hun soevereiniteit en zelfbeschikkingsrecht.
Stelling 6
Syrische vluchtelingen mogen niet gedwongen worden teruggestuurd zolang de situatie in Syrië onveilig blijft.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Niemand verlaat zomaar vrijwillig zijn thuis. Mensen vluchten door conflicten, droogte of onvruchtbare grond. De Partij voor de Dieren wil deze oorzaken aanpakken en investeren in opvang, inburgering en acceptatie van vluchtelingen in Nederland.
Stelling 7
Het strafbaar stellen van het verheerlijken van terrorisme en steun aan terroristische organisaties vormt een risico voor de vrijheid van meningsuiting.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Het strafbaar stellen hiervan tast de vrijheid van meningsuiting, privacy, demonstratierecht en gelijke behandeling aan. Het dreigt repressie in de hand te werken tegen journalisten, academici, activisten en gemarginaliseerde groepen.
Stelling 8
Nederland moet toetreden tot het internationale verdrag dat kernwapens verbiedt.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: De Partij voor de Dieren wijst het bezit en gebruik van kernwapens af. We vinden het gebruik van dit soort wapens onmenselijk, daar geen rechtvaardigingsgronden voor.
Stelling 9
Nederland moet zich ervoor inspannen dat alle landen zich houden aan de verdragen die landmijnen en clustermunitie verbieden.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Nederland respecteert internationale verdragen, waaronder het Non-proliferatieverdrag en het Wapenhandelsverdrag. Nederland zet zich in voor naleving van verdragen tegen landmijnen en clustermunitie.
Stelling 10
Autonome wapensystemen, waarbij geen menselijke controle is over beslissingen over leven en dood, moeten verboden worden.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Nederland moet het voortouw nemen in de ontwikkeling van een internationaal juridisch kader voor het gebruik van bewapende drones en andere geavanceerde autonome wapensystemen.
Stelling 11
Wapenexport naar dictaturen en landen die mensenrechten of het oorlogsrecht schenden is onacceptabel.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Nederland respecteert internationale verdragen, waaronder het Non-proliferatieverdrag en het Wapenhandelsverdrag. De wapenhandel moet transparant zijn.
Stelling 12
Als het Nederlandse leger burgerslachtoffers veroorzaakt, zoals in het Iraakse Hawija, moeten nabestaanden en slachtoffers compensatie krijgen.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Mensen in andere delen van de wereld zien steeds vaker de hypocrisie en de dubbele moraal van westerse landen. De Nederlandse overheid moet verantwoordelijkheid nemen en voor alle door ons leger veroorzaakte burgerslachtoffers en nabestaanden individueel en ruimhartig compenseren.
Stelling 13
Bedrijven die actief zijn in conflictgebieden moeten verplicht extra zorgvuldig handelen (verhoogde due diligence uitvoeren), zodat niet wordt bijgedragen aan geweld of schendingen van het oorlogsrecht.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Nederland vindt dat strengere regels moeten worden gesteld voor de import van grondstoffen waarvan de winning of productieschade kan toebrengen aan mensen, dieren, milieu of de natuur.
SP
Stelling 1
Extra investeringen in Defensie moeten altijd samengaan met ambitieuze investeringen in vrede, diplomatie en mensenrechten.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Als je vrede wilt dan moet je investeren in vrede. Defensie heb je nodig voor als diplomatie faalt. Daarom is de SP in de eerste plaats juist voor flinke investeringen in vrede, diplomatie en ontwikkelingssamenwerking.
Stelling 2
Vijf procent van het nationaal inkomen uitgeven aan Defensie (inclusief anderhalf procent voor infrastructuur en gerelateerde kosten) is te veel.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: De SP is tegen de Trump-norm. Het percentage van 5% is niet gebaseerd op een noodzaak om Europa veiliger te krijgen, maar op de belangen van de VS.
Stelling 3
Nederland moet zijn geloofwaardigheid als behartiger van het internationaal recht herstellen.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: De dubbele standaard die Nederland en de rest van de westerse wereld hanteren als het gaat om het internationaal recht is onacceptabel. Terecht heeft Nederland de illegale inval van Poetin in Oekraïne meteen veroordeeld en werkt de EU inmiddels aan een 19e sanctiepakket.
Stelling 4
Nederland moet maatregelen nemen tegen Israël vanwege de genocide in Gaza, waaronder een volledig wapenembargo (export en import) en economische sancties.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Israël pleegt genocide op de Palestijnen in Gaza. Nederland heeft de morele en juridische verplichting er alles aan te doen om dit te voorkomen en te stoppen.
Stelling 5
Oekraïne blijft gesteund worden, ook op militair gebied.
Oordeel: Eens
Toelichting: Poetin voert een illegale agressieoorlog in Oekraïne die nu al bijna 4 jaar duurt. Oekraïne verdient onze steun in haar verdediging.
Stelling 6
Syrische vluchtelingen mogen niet gedwongen worden teruggestuurd zolang de situatie in Syrië onveilig blijft.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Na een hoopvolle start in november 2024, zien we ook onder het nieuwe regime in Syrië ernstig politiek, etnisch en religieus geweld. In de huidige situatie kan niet worden gegarandeerd dat Syrië veilig is voor Syriërs om terug te keren.
Stelling 7
Het strafbaar stellen van het verheerlijken van terrorisme en steun aan terroristische organisaties vormt een risico voor de vrijheid van meningsuiting.
Oordeel: Eens
Toelichting: Natuurlijk moet terrorisme en de verheerlijking daarvan worden tegengegaan. Maar daar zijn nu al voldoende strafbepalingen voor, bijvoorbeeld als het gaat over aanzetten tot haat of discriminatie.
Stelling 8
Nederland moet toetreden tot het internationale verdrag dat kernwapens verbiedt.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: We moeten inzetten op ontwapening zodat de wereld vrij kan zijn van deze brute kernbommen. Dat betekent dat de kernwapens uit Volkel wegmoeten.
Stelling 9
Nederland moet zich ervoor inspannen dat alle landen zich houden aan de verdragen die landmijnen en clustermunitie verbieden.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: De SP is tegen de productie, de inzet en de handel van verboden wapens als landmijnen of clustermunitie. Dit zijn afschuwelijke wapens die geen onderscheid maken tussen burgers en militairen.
Stelling 10
Autonome wapensystemen, waarbij geen menselijke controle is over beslissingen over leven en dood, moeten verboden worden.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: De SP vindt dat we beslissingen over leven of dood niet kunnen neerleggen bij computers die niet ter verantwoording geroepen kunnen worden.
Stelling 11
Wapenexport naar dictaturen en landen die mensenrechten of het oorlogsrecht schenden is onacceptabel.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: We moeten alles doen om te voorkomen dat mensenrechtenschenders of oorlogsmisdadigers worden bewapend. De SP wil een strenge controle op wapenexport.
Stelling 12
Als het Nederlandse leger burgerslachtoffers veroorzaakt, zoals in het Iraakse Hawija, moeten nabestaanden en slachtoffers compensatie krijgen.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: De door het Nederlandse leger veroorzaakte burgerslachtoffers in Hawija en de jarenlange en voortdurende doofpotaffaire zijn een schandvlek voor Nederland.
Stelling 13
Bedrijven die actief zijn in conflictgebieden moeten verplicht extra zorgvuldig handelen (verhoogde due diligence uitvoeren), zodat niet wordt bijgedragen aan geweld of schendingen van het oorlogsrecht.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Nederlandse bedrijven mogen niet bijdragen of verdienen aan geweld of schendingen van het oorlogsrecht. Om dit te voorkomen wil de SP voorstander een nationale anti-wegkijkwet.
Volt
Stelling 1
Extra investeringen in Defensie moeten altijd samengaan met ambitieuze investeringen in vrede, diplomatie en mensenrechten.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Volt wil een Europees leger, zodat we onszelf beter kunnen beschermen zonder de hulp van Amerika. Defensie-uitgaven moeten voldoen aan democratische normen, Europese waarden en het internationaal recht.
Stelling 2
Vijf procent van het nationaal inkomen uitgeven aan Defensie (inclusief anderhalf procent voor infrastructuur en gerelateerde kosten) is te veel.
Oordeel: Eens
Toelichting: Volt vindt dat er structureel moet worden geïnvesteerd in wat écht nodig is. Hierom ligt de focus eerder op resultaat dan op percentages.
Stelling 3
Nederland moet zijn geloofwaardigheid als behartiger van het internationaal recht herstellen.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Volt ziet het internationaal recht als een cruciaal orgaan ter bescherming van mensenrechten en gelijkwaardigheid. Nederland speelt als thuisland van het Internationaal Strafhof een centrale rol om het internationaal recht te beschermen.
Stelling 4
Nederland moet maatregelen nemen tegen Israël vanwege de genocide in Gaza, waaronder een volledig wapenembargo (export en import) en economische sancties.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Volt vindt dat de Europese Unie zich sterk moet verzetten tegen de genocide in Gaza. Nederland moet zich inzetten voor een permanent staakt-het-vuren.
Stelling 5
Oekraïne blijft gesteund worden, ook op militair gebied.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Volt wil dat de Europese Unie werkt aan een duidelijke strategie voor een overwinning van Oekraïne. De bevroren Russische tegoeden zullen worden ingezet als onderpand voor leningen voor Oekraïense defensie.
Stelling 6
Syrische vluchtelingen mogen niet gedwongen worden teruggestuurd zolang de situatie in Syrië onveilig blijft.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Volt pleit voor een menselijk en solidair vluchtelingenbeleid in de hele Europese Unie. In Nederland en de Europese Unie moeten we plaatsmaken voor mensen die op de vlucht zijn voor oorlog, geweld of vervolging.
Stelling 7
Het strafbaar stellen van het verheerlijken van terrorisme en steun aan terroristische organisaties vormt een risico voor de vrijheid van meningsuiting.
Oordeel: Zeer oneens
Toelichting: Volt erkent dat de vrijheid van meningsuiting grenzen heeft, met name wanneer deze oproept tot haat, geweld of terreur. Het strafbaar stellen van het verheerlijken van terrorisme en steun aan terroristische organisaties wordt gezien als een noodzakelijke en gerechtvaardigde grens.
Stelling 8
Nederland moet toetreden tot het internationale verdrag dat kernwapens verbiedt.
Oordeel: Oneens
Toelichting: Volt wil dat het gebruik van kernwapens definitief tot het verleden behoort. Zolang landen nog kernwapens hebben, wil Volt dat de EU zich hiertegen kan beschermen.
Stelling 9
Nederland moet zich ervoor inspannen dat alle landen zich houden aan de verdragen die landmijnen en clustermunitie verbieden.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Landmijnen en clustermunitie worden internationaal sterk veroordeeld vanwege hun vaak willekeurige karakter en langdurige gevolgen voor de burgerbevolking.
Stelling 10
Autonome wapensystemen, waarbij geen menselijke controle is over beslissingen over leven en dood, moeten verboden worden.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Volt stelt expliciet dat de mens centraal moet blijven staan en het laatste woord moet hebben bij beslissingen. Volt pleit voor menselijke eindverantwoordelijkheid en het belang van mensenrechten.
Stelling 11
Wapenexport naar dictaturen en landen die mensenrechten of het oorlogsrecht schenden is onacceptabel.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Volt pleit voor een heldere wapenexportstrategie vanuit de EU met ethische normen en veiligheidsnormen. Europa moet streng optreden tegen landen die het internationaal recht schenden.
Stelling 12
Als het Nederlandse leger burgerslachtoffers veroorzaakt, zoals in het Iraakse Hawija, moeten nabestaanden en slachtoffers compensatie krijgen.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Volt stelt dat mensenrechten voorop staan in alles wat we doen en benadrukt de noodzaak om de internationale rechtsorde te verdedigen.
Stelling 13
Bedrijven die actief zijn in conflictgebieden moeten verplicht extra zorgvuldig handelen (verhoogde due diligence uitvoeren), zodat niet wordt bijgedragen aan geweld of schendingen van het oorlogsrecht.
Oordeel: Zeer eens
Toelichting: Volt vindt dat bedrijven die actief zijn in conflictgebieden extra zorgvuldig moeten handelen. Volt streeft naar Europese wetgeving die klimaat en mensenrechten waarborgt.
